Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. (SNC)

Madeliefje (Bellis perennis).

We hadden al een Nationale Vogel: de Grutto. Door de radiorubriek “Vroege Vogels” was nu een verkiezing uitgeschreven voor de Nationale Bloem, want die bestond niet. Volkomen terecht werd het onverwoestbare Madeliefje de winnaar. Alleen de naam al: Bellis (schoonheid) perennis (het hele jaar door). Het madeliefje bloeit bijna het hele jaar, ook ’s winters als het niet echt streng vriest. “Made”= weide, dus het liefje van de weide. Een “Straatmadeliefje” was een naam voor een knappe deerne als vrouw van lichte zeden. Kinderen maakten bloemenkransjes voor in het haar, en wie kent niet “ze houdt van me, ze houdt niet van me” bij elk wit kransbloempje dat van een madeliefje werd geplukt.

Elk geel puntje is een apart bloemetje met alles erop en eraan, maar in je eentje val je daarmee niet op voor insecten om je te bestuiven. Om wel op te vallen ga je dus met vele anderen bijeen zitten en omring je je samen ook nog met vele witte (steriele) lintbloemetjes: tezamen net een echte flinke bloem… Die lintbloemetjes omsluiten bij regen of kou de gele vruchtbare bloemetjes, bij zonneschijn vormen ze juist een paraboolantenne die het zonlicht concentreert naar de gele bloemetjes: een prachtig mechanisme ter bescherming en bevordering van de zaadkiemen. Madeliefjes zijn eetbaar en werden vroeger ook medicinaal gebruikt bij kneuzingen.

In het guldentijdperk hadden we op het 100-guldenbiljet de Snip als afbeelding. Waarom op onze eurobiljetten niet onze nationale Grutto en Madeliefje? Ik stem voor!

Kort nieuws:

– Vrijwel zeker zijn recent de ijsvogeljongen uitgevlogen in Schollebos. IJsvogelpaartje brengt per seizoen zeker 3 nesten voort. Wachten dus op hopelijk het volgende.

– In Schollebos recent meerdere keren gespot: Waterral, Koekoek, Bosrietzanger. Gisteren 4 overvliegende Lepelaars (!). De bosrietzanger wordt mogelijk een nieuwe broedvogel in Capelle.

– 2e Ooievaarsnest langs ’s Gravenweg 1 koppie gezien van net uitgekomen jong. De 2 jongen van 1e nest staan op uitvliegen.

– Langs ’s Gravenweg (oostelijk deel) een nieuw territoriumzang van Cetti’s Zanger

– Gisteren het rietmaaien bij Dubbelspoor (Schollevaar) stilgelegd i.v.m. broedseizoen (Kleine Karekiet). Maaien van riet pas in late najaar of winter!

– SNC heeft vragen gesteld aan gemeente over de status van het Hertenparkje in Wegelingpark en het gebiedje naast het Oude Laantje. Gemaakte afspraken en beloftes in het verleden zijn niet nagekomen.

– SNC heeft Rijkswaterstaat nogmaals om antwoord gevraagd op het verzoek omtrent het beheer van de Oeverzwaluwwand en de Beverburcht langs de IJssel. Tot nu toe nog steeds geen antwoord… 

– Komende vrijdag vergadering met gemeente. Belangrijkste items zijn Beleid Invasieve Exoten (Reuzenberenklauw, Japanse Duizendknoop), Maaibeheer, Intra-stedelijke ecologische verbindingszones, Vlindertuin.

– Voor uw Agenda: onze Zomerexcursie : zaterdag 8 juli 14.00 uur. Start bij Pannenkoekenhuis Schollebos langs de Bermweg. Inschrijven niet nodig, gratis (maar vrijwillige bijdrage wordt in dank aanvaard). Duur circa 2 uur. Flora, Fauna, Beheer Schollebos.

Om te beginnen een gastschrijven door Eric Stockx, medebestuurslid van SNC en ook vertegenwoordiger van lokale KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging):

                           Werkgroep Weidevogels Hitland 

De aanleiding tot de vorming van de Werkgroep Weidevogels Hitland door SNC was dat er steeds minder Grutto’s en Tureluurs gehoord en gezien worden in Hitland. Vroeger was er een Natuurwacht Krimpen aan den IJssel die met vrijwillige “weidewachters” de weidevogels en hun nesten en jongen telden samen met 4 van de 5 in Hitland nog aanwezige boeren. Na de opheffing van de Natuurwacht en de steeds verder dalende broedresultaten zijn de weidewachters er ook mee gestopt. Er zijn nu nog maar 2 boeren die een contract hebben met het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard om de nesten en kuikens te beschermen, waarvan er maar 1 nog echt actief mee bezig is. 

Kievitsnest in Hitland.

Scholekster met jong in Hitland.

  In samenwerking met KNNV IJssel en Lek zijn na een drietal instructielessen bij Natuur en Vogelwacht Krimpenerwaard 5 nieuwe weidevogelwachters dit jaar begonnen om 1x per week in Hitland het weidevogelbestand te monitoren: aantal nesten, aantal jongen, aantallen predatoren (die de nesten roven). Samen met de enige nog actieve weidevogelbeschermende boer werden op zijn kavel dit jaar nesten met kuikens aangetroffen van Kievit (5), Tureluur (3), Grutto (3), Scholekster (1) en Slobeend (1, maar nest ging verloren). Uiteraard worden ook zoveel mogelijk weidevogels elders in Hitland gemonitord. Kieviten en Scholeksters foerageren veelal op de weilanden, Grutto’s en Tureluurs vaak ook buitendijks langs de IJssel. 

Grutto.

Volgend jaar willen we in het broedseizoen opnieuw aan de slag met een grotere ploeg. Wil u meedoen, geef u dan op via eric@natuurvriendencapelle.nl . Hopelijk kunnen we nog lang genieten van deze bedreigde weidevogels.

Tot zover de bijdrage van Eric. 

Reuzenberenklauw. Na 4 middagen Reuzenberenklauw maaien en afsteken vonden we toch nog een paar groeiplaatsen. De grootste ervan met een paar honderd planten hebben we met de bosmaaier gemaaid en niet afgestoken helaas. Belangrijkste is dat ze niet in bloei komen en zich niet verspreiden via hun zaden. De andere plekken nemen we komende zaterdag onder handen. De komende paar jaar zullen we regelmatig al deze plaatsen opnieuw moeten maaien/afsteken om de planten uit te putten. Dus vrijwilligers: sta paraat! Jullie inzet is hard nodig!

Dan nog een paar leuke waarnemingen van onze waarnemingsappgroep:

Rietorchis (Dactylorhiza praetermissa). Langs de ’s Gravenweg tussen Kanaalweg en fietspad Kanaalpad staan diverse bloeiende Rietorchissen. Vrij algemeen, maar in Capelle schaars. Gemeente op hoogte gebracht en gevraagd om daar zeker een maand nog niet te maaien.

Geribde Prachtblindwants (Miris striatus; foto Rob van Dorland). Algemeen, maar vind hem maar eens en dan nog mooi op de foto krijgen! Een wants behorende tot de zeer grote familie Blindwantsen (Miridae) die in Europa alleen al zo’n 1200 soorten telt. Het bijzondere van deze soort is, dat het de enige soort is die carnivoor is en leeft van rupsen en larven van andere insecten. Vrijwel alle andere soorten zijn “fytofaag”: eten uitsluitend planten.

Lindeviltmijt (Eriophyes exilis f. leiosoma). De meeste mensen zijn zich nauwelijks bewust van de miljoenen soorten planten, dieren, schimmels, bacteriën en virussen op deze aardbol. Ik laat me iedere keer weer verrassen. De Lindeviltmijt parasiteert op bladeren van Lindes. De boom reageert daarop door te proberen deze mijten af  te stoten door de aanmaak van afstootweefsel in de vorm van Gallen. En dat is weer net wat die mijten willen: voedsel! Deze gallen trof ik aan langs Spartaterrein in Schollebos. Mijten zijn geen insecten maar spin-achtigen. Vele soorten insecten, mijten en schimmels veroorzaken ook Gallen in bladeren van bomen en planten.

Afgelopen week in Schollebos een paar bijzondere en leuke waarnemingen:

Boomvalk (Falco subbuteo). Een “zomergast” (broedt in Nederland alleen in zomer en overwintert in Afrika). Broedgevallen in Capelle niet vastgesteld, maar wel zijn in nazomer altijd wel waarnemingen van jagende boomvalken in Capelle (jagen op grote libellen en kleine vogels boven de boomkruinen). Nu werd ik in Schollebos verrast in na-lente door een vanuit een boom roepende boomvalk die vervolgens wegvloog. Even later – waarschijnlijk dezelfde – idem langs Spartaterrein. In de vlucht herkenbaar door zijn silhouet als een anker (net als Gierzwaluw, maar dan veel groter). Het Schollebos is qua omgeving zeker geschikt om er te broeden.

Bosrietzanger (Acrocephalus palustris; foto Rob van Dorland).

Frank Oling spotte afgelopen week op 2 plaatsen zingende Bosrietzangers langs Nieuwerkerkse Tocht in Schollebos. Door de jaren heen zijn er meerdere waarnemingen aldaar. Rietzangertjes lijken erg veel op elkaar qua uiterlijk (een “KBV-tje” : Klein Bruin Vogeltje), maar zijn vooral door hun zang goed te onderscheiden  (zo zingt deze vogel)  Rob van Dorland ging direct op pad om hem op de gevoelige plaat vast te leggen. Nog geen broedresultaten in Schollebos bekend, maar zeker geschikt ervoor: voorkeur voor kruidenrijke vegetatie (Fluitenkruid, Raapzaad, Brandnetel) langs water en riet.

IJsvogel (Alcedo atthis). Ik had al zo’n 2 weken geen ijsvogels gezien langs de “IJsvogelvijver” in het Schollebos. Tot afgelopen 1e pinksterdag. Tot mijn vreugde vloog een ijsvogel regelmatig zijn oude broedoever in om zijn jongen voedsel te brengen. Daarna het nest weer verlatend om vanaf nabij gelegen dode struik meerdere keren te badderen om de viezigheid van het nest af te spoelen. Misschien zelfs een 2e broed, want al weken geleden zelfde gedrag. IJsvogel produceert 3, soms 4 broedsels per seizoen! Rob van Dorland maakte de dag erna deze foto: visje in de bek!

Afgelopen zaterdag met 10 man/vrouw voor 3e keer Reuzenberenklauw verwijderen in Schollebos. Zwaar werk: dikke wortels met een scherpe spa ondergronds afsteken. Op enkele plaatsen eerst gemaaid met de bosmaaier en daarna afgestoken omdat we er anders niet goed bij konden komen. Iedereen met beschermende kleding om blaren te voorkomen.

Trouwe medewerker Jos (74!) had het zwaar, maar werkte stug door. Dank aan de vrijwilligers!

Na afloop gezellig een drankje op terras van Pannenkoekenhuis.

Martijn ontdekte helaas diezelfde dag na afloop nog een enorm areaal met louter Reuzenberenklauw langs het talud van Sparta. Hij heeft een deel al weggemaaid, maar er resteert nog groot stuk. Gaan we alsnog maaien.

Het ooievaarspaar langs de ’s Gravenweg heeft tenminste 2 jongen (foto Yvonne Commijs). Over het 2e nest iets verder richting Nieuwerkerk nog geen recente info, maar nest wel nog bezet. Dit ooievaarspaar heeft tot nu toe zo’n 10 jongen grootgebracht in 4 jaar.

Veenmol (Gryllotalpa gryllotalpa). Een van de grootste insecten van West Europa (mannetje 4 cm , vrouwtje 5-7 cm) en in Nederland vrij zeldzaam. Was een beschermde soort, maar dat is inmiddels niet meer het geval. Een soort Krekel die voornamelijk ondergronds leeft van plantenwortels, regenwormen en larven van andere insecten die ondergronds leven. Zoals de naam al zegt, komt hij vooral voor in veengebieden. Hun voorpoten lijken op die van mollenklauwen: echte gravers! In de paartijd (voorjaar) komen ze boven de grond. Het mannetje maakt dan ’s avonds en ’s nachts een langgerekte triller (klik hier voor het geluid van de veenmol) om een vrouwtje te lokken bij de ingang van een door hem gemaakt holletje. Bovengronds kunnen ze ook vliegen! Jurriaan, onze nieuwe bestuurslid,  trof in Schollebos op 2 plaatsen ’zingende’ veenmollen aan. 

Afgelopen zaterdagmiddag met 8 man in Schollebos honderden Reuzenberenklauwen afgestoken en/of gemaaid. Na 2 middagen ongeveer op de helft. Aanstaande zaterdag  dus wederom aan de slag. Graag weer vrijwilligers!!! Verzamelen om 13.30 bij Pannenkoekenhuis aan de Bermweg.  Lange broek, lange mouwen, handschoenen en – indien mogelijk – een goede spa. Na afloop gezellig een drankje aangeboden in Pannenkoekenhuis. Ook elders in Capelle neemt Reuzenberenklauw enorm toe: niet voor niets een gevaarlijke “Invasieve Exoot”! 

Koekoek (Cuculus canorus). Aan de late kant werd langs Schollebos ook de Koekoek weer gehoord. De roep “koekoek” is afkomstig van het mannetje dat hiermee een vrouwtje hoopt te lokken. Vrouwtjeskoekoek legt 1 ei per nest van andere vogels, waarbij zij zich specialiseert op 1 bepaalde soort, hier waarschijnlijk op de nesten van Kleine Karekiet. Zowel man- als vrouwkoekoek zijn na “gedane arbeid” al weer snel vertrokken naar hun overwinteringsgebieden in Afrika om de zorg voor hun kroost over te laten aan de arme karekietjes (“Broedparasitisme”).

Gewoon Vogelmelk (Ornithogalum umbellatum).Een prachtige bloem, beschermd! Door SNC uitgeplant in Schollebos en nu bloeiend. Behoort tot de Aspergefamilie (Asparagaceae). Inheemse soort, maar ook als tuinplant verkrijgbaar. Is wel giftig! Zoek langs 1e voetpad rechts na Pannenkoekenhuis.

De lente komt geleidelijk aan haar eind, zomer nadert. In het Schollebos zijn Daslook en vele andere echt vroege lentebloeiers uitgebloeid. Keurig getimed, want nu is het de tijd voor struiken en bomen die het licht voor deze bloemen wegnemen en voor schaduwverdragende bosplanten die nu snel opkomen. In meer open gebieden komen de zomerbloeiers al weer tevoorschijn.

De Meidoorns staan in bloei en verspreiden een heerlijk zoete geur.

Eenstijlige Meidoorn (Crataegus monogyna). Een vertegenwoordiger van de Rozenfamilie en een belangrijke struik voor insecten en (bessen!) vogels.

Hulst (Ilex aquifolium). Ook de Hulst staat nu in bloei. De Hulst is “Tweehuizig”: de mannelijke en vrouwelijke bloemen staan op verschillende struiken. Hier een vrouwelijke struik die later dus drager is van de rode bessen. De onderste bladeren hebben meer stekels dan de bovenste bladeren, waarschijnlijk als bescherming tegen vraat van grote grazers. De altijd groene struiken worden ’s winters vaak bezocht door Goudhaantjes op zoek naar voedsel. De bessen worden door vogels pas gegeten als er weinig anders is om te eten.

In mijn achtertuin de eerste libellen: Juffertjes. Juffertjes zijn de kleinste libellensoorten, maar nog steeds roofinsecten!

Vuurjuffer (Pyrrhosoma nymphula). Vaak bij tuinvijvers zoals bij mij. Een van de vroegst vliegende libellen. Algemeen. 

Variabele Waterjuffer (Coenagrion pulchellum). Ook een algemene soort.

“Hollands Kant” (Fluitenkruid, Anthriscus sylvestris). In de open gazons staat nu Fluitenkruid massaal in bloei. Momenteel een van de kandidaten voor Nederlands Nationale Bloem. Door Jac.P. Thijsse (1865-1945; oprichter Natuurmonumenten, Verkadealbums, onderwijzer, veldbioloog) Hollands Kant genoemd naar analogie van het vermaarde Brussels Kant. Overzie de massaal bloeiende planten en zie de fijnmazige witte kantstructuur. Hoe plastisch wist deze schoolmeester dit te verwoorden! De naam Fluitenkruid verwijst naar het kindergebruik om een fluitje te maken van de stengel. De bloemen zijn vooral in trek bij zweefvliegen.

SNC ook op 11 mei vertegenwoordigd op de “Capelse Groenmarkt”. Doel: versterking stadsbiodioversiteit. Groenere tuinen (Tegels eruit, planten erin). Diverse groen-geallieerde instanties deden ook mee (Bomenstichting, Natuur- en milieueducatiecentrum De Hooiberg, KNNV, Ambrosiusgilde, Groene Motor e.a.

Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum)

Komende zaterdagen 20 en 27 mei gaan we weer met vrijwilligers aan de slag om de opmars van Reuzenberenklauw in Schollebos terug te dringen door ze met een spa ondergronds af te steken. Een prachtige plant die wel 4 meter hoog kan worden en ooit geïmporteerd als sierplant. Wel een gevaarlijke plant: het is een invasieve exoot (woekert ten koste van inheemse planten) en veroorzaakt bij huidcontact enorme blaren die snel kapot gaan en gaan ontsteken (2e graads brandwonden). Vooral gevaarlijk voor kinderen (waar is mijn voetbal?), maar ook voor honden en ook voor paarden. Europese wetgeving verplicht overheid deze invasieve exoot te bestrijden. Meld het bij de gemeente als deze plant in uw wijk ook voorkomt!

Als u mee wilt doen met de bestrijding van deze fraaie, maar gevaarlijke plant: zaterdag 20 en 27 mei, 14.00 uur verzamelen bij Pannenkoekenhuis Bermweg. Ter bescherming aanbevolen: dichte, stevige schoenen, lange broek, lange mouwen, handschoenen. En als u een spa heeft, gaarne meenemen.

Onze 2e Lente-excursie op 29 april. Een matige opkomst, we hadden als pensionado’s niet in de gaten dat het viel in de voorjaarsvakantie, een leermomentje dus. Desalniettemin zo’n 15 enthousiaste deelnemers. Volop bloeiende Daslook en andere Stinseplanten, luid zingende Cetti’s Zanger en tot mijn verrassing eindelijk weer een Wijngaardslak.

Wijngaardslak (Helix pomatia; foto Martin den Boer).

Oorspronkelijk een Zuid-Europese soort, maar inmiddels ook in Nederland op diverse plaatsen. Zeldzaam en beschermd. Grootste Europese landslak en door sommigen als delicatesse beschouwd (“Escargots”), maar voor mij (ooit 1x geproefd) niet meer dan een stugge gombal waarbij de knoflooksaus het moet doen. In Schollebos nabij Capelse Manege en Spartasportvelden ooit een flinke populatie (tellingen van volwassen exemplaren van meer dan 50). Bij aanleg van Spartavelden werd belangrijkste bosplantsoen waar ze voorkwamen in de winter verwijderd. De wijngaardslak overwintert ondergronds tussen het wortelgestel van de bomen. Exit wijngaardslak dus. Door SNC toen nog gekweekte exemplaren uitgezet, maar met tot nu toe nog weinig resultaat. Af en toe 1 of 2 exemplaren per jaar waargenomen, ook nu dus weer. Hoop voor de toekomst dus. Voordeel: slakken zijn hermafrodiet (zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsdelen), dus als 2 elkaar ontmoeten altijd raak!

Bunzing (Mustela putorius).

Ook een triest berichtje: Franklin Lemmob trof in de wijk Schollevaar deze dode Bunzing aan. Waarschijnlijk aangereden. Lid van de Marterfamilie en een fel roofdier. Pakt gerust een flink konijn. Nauw verwant aan de Fret. Als troost de wetenschap dat de Bunzing het goed doet in Capelle gezien het aantal verkeersslachtoffers (het is voornamelijk een nachtdier, dus geen waarnemingen overdags). Door SNC destijds een paartje uitgezet in Schollebos nadat ze door een opvangcentrum waren gered (1 ervan in wijk Schollevaar gered).

Zwartkopmeeuw (Larus melanocephalus).

In Hitland werden diverse bijzondere meeuwensoorten waargenomen zoals deze Zwartkopmeeuw (geen Kokmeeuw dus!). In Nederland schaarse, maar in aantal toenemende broedvogel. SNC op expeditie op golfbaan Hitland om mogelijk broedgeval te spotten, helaas zonder resultaat.

Wel werden later een Pontische Meeuw (Larus cacchinans), een zeldzame wintergast, en een Geelpootmeeuw (Larus michahellis), een broedvogel van Zuid-Europa in/om Hitland waargenomen. In Hitland komt recent ook de Ree voor (vastgelegd op bewegingscamera’tain’tgeplaatst door directeur Ton Aker).

Kleine Karekiet (Acrocephalus scirpaceus; foto Rob van Dorland). “Karekiet, karekiet, karekietkietkiet, ik hoor je wel maar ik zie je niet”. Een late terugkomer uit Afrika is ook weer terug. Klein rietvogeltje dat broedt in oud riet. Voornamelijk te spotten als het mannetje onder in het riet zit te zingen, zien doe je ze moeilijk. Rob presteerde het desondanks om hem op camera vast te leggen. Wordt vaak slachtoffer van de Koekoek die haar eieren in karekietennesten legt (1 ei per nest). 

Gemeente heeft Kenniscentrum Insecten (EIS) opdracht gegeven om het bijenbestand in Capelle te onderzoeken (tellen van wilde bijensoorten en honingbijen) met als zwaartepunt Schollebos. Expert Johan t Bosch van EIS is deze zomer dan ook regelmatig te zien in Schollebos. Dit om meer te weten te komen over eventuele competitie tussen Honingbij en wilde bijensoorten (er bestaat daar landelijk discussie over). In een werkgroep zullen later de bevindingen geëvalueerd worden (SNC, Ambrosiusgilde,  Natuur en Milieu-educatiecentrum “Hooiberg”, Gemeente). Johan is blij met onze inbreng qua onderzoekslocaties. In de Vlindertuin, die hij niet wist te vinden, constateerde hij direct al 3 of 4 bijensoorten.

Populierenpijlstaart (Laothoe populi; foto Rob van Dorland).

Een grote nachtvlinder (3-4,5 cm) en overdags dus in soort slaapstand. Algemeen en ook in Schollebos eerder waargenomen. Kleur bruinig of grijzig. Belangrijkste waardplant (waar eitjes op worden afgezet) zijn populierensoorten, maar soms ook wilgensoorten. Overwintert als pop ondergronds. De rupsen van pijlstaartvlinders hebben op hun achterlijf een doornachtige pijl, vandaar hun naam.

Tussen ’s Gravenweg en Rijkevorselweg  is een paar jaar geleden een 2e ooievaarspaal geplaatst Dit jaar voor het eerst in bezit genomen door een nieuw ooievaarspaar. Nu 2 paartjes aan het broeden! Zoals altijd zijn broedresultaten altijd mede afhankelijk van het voedselaanbod en in dit geval dus van het ecologisch in stand houden van het restant van het slagenlandschap tussen ’s Gravenweg en Rijkevorselweg. Ook al heeft gemeente dit slagenlandschap als ecologische hoofdstructuur vastgesteld, staat dit onder druk door woningbouwwensen. 

Komende zaterdag 6 mei gaan we met vrijwilligers weer Reuzenberenklauw bestrijden in Schollebos. Eigenlijk een overheidstaak (EU-wetgeving!). Weliswaar een prachtige plant, maar gevaarlijk; het is een invasieve exoot (woekert ten koste van inheemse soorten) en na huidcontact in combinatie met zonlicht ontstaan enorme blaren die gaan zweren. Wilt u meedoen? Kom dan aanstaande zaterdag om 13.00 uur naar pannenkoekenhuis Schollebos. Lange broek, dichte schoenen, lange mouwen en handschoenen aanbevolen.

Huiszwaluw (Delichon urbicum). Eind deze week ook de Huiszwaluwen langs de Bermweg weer terug uit Afrika. Net als de boerenzwaluw (zie vorige blog) maakt deze “geluksbrenger” nesten van klei, maar dan onder dakgoten en dakoverspanningen. SNC heeft destijds 60 (half-)kunstnesten aan huizen langs de Bermweg opgehangen om de toen bijna uitgestorven kolonie van nog maar 4 nesten op te krikken (gefinancierd door gemeente). Na een paar jaar waren er weer zo’n 20 nesten bebroed met een maximum van 25 in 1 jaar).

Zwaluwen zijn net als vele andere Capelse vogelsoorten, vleermuizen, egels, e.d.  insecteneters. Broedsucces is mede afhankelijk van beschikbaarheid van voedsel, niet alleen voor de ouders, maar vooral voor hun jongen. Normaliter keurig geregeld met af en toe tegenvallers, maar met klimaatverandering wordt het voor diverse soorten wel moeilijk gemaakt: zonder aanpassing geen afstemming op de omstandigheden en dus slechte broedresultaten. Daarnaast is het insectenbestand (biomassa) in 25 jaar met 75% afgenomen. Voor Capelle dus de opgave om het insectenbestand te verbeteren door beter ecologisch florabeheer. Gelukkig is dit besef doorgedrongen: gemeente is ook verantwoordelijk voor het bijdragen aan biodiversiteit en daarmee aan kwaliteit van wonen. Ook afstemmen dus!

Oranjetipje (Anthocharis cardamines). Afgelopen week ook de eerste Oranjetipjes uit hun overwinterende pop tevoorschijn gekomen in Schollebos. En dit keer weer perfect afgestemd omdat hun belangrijkste  waardplanten (waar ze hun eitjes op afzetten) net volop in bloei zijn: Pinksterbloem (hier op foto), Look-zonder-Look en soms andere familieleden van de Kruisbloemigen (Brassicaceae) zoals het massaal bloeiende Raapzaad. Kan er niks aan doen, het is mijn favoriete vlindertje. Vrouwtje (op foto mannetje) legt 1 eitje per bloemetje; het rupsje leeft van het bloembeginsel. Pas zo’n 10 jaar in Capelle en toenemend in aantal.

Look-zonder-Look (Alliaria petiolata). Hun bladeren ruiken (blad even kneuzen) naar muffe ui. “Look” = “Ui”, maar Look-zonder-Look is dus geen uiensoort. Op meerdere plekken in Schollebos in bloeiende veldjes nu te zien.

Komende week : dinsdag naar vogeleilandje Golfbaan Hitland (mogelijk broedgeval Zwartkopmeeuw?) en zaterdag 29 april onze Lente-excursie Schollebos (13.30 uur verzamelen bij Pannenkoekenhuis).

Boerenzwaluw (Hirundo rustica).

In Capelle is slechts 1 plek waar Boerenzwaluwen broeden: op de Capelse Manege langs de Bermweg. Het is een typische zomergast en overwintert in Afrika. Net als andere zwaluwsoorten een insecteneter, vaak vlak boven het maaiveld van akkers en weilanden jagend, soms ook wat hoger boven boomkronen. Hij broedt vooral in stallen, schuren, maar soms ook onder bruggen in nesten gemaakt van klei. Op de Capelse Manege maken ze hun nesten in de paardenstallen. De paarden zitten er niet mee, die zijn al blij dat hun huisvrienden korte metten maken met muggen en stalvliegen.

In de hoop om de populatie te verstevigen heeft SNC in overleg met de manege-eigenares 5 kunstnesten aangebracht in de grote paardenstal. Indien succesvol zal SNC volgend jaar nog eens 5 kunstnesten plaatsen.

De reeds aanwezige boertjes keken van dichtbij heel nieuwsgierig toe: een splinternieuw kant en klaar huis?

Nog meer vogelnieuwtjes:

Visdief (Sterna hirundo)

De Visdiefjes zijn ook weer terug uit hun overwinteringsgebieden in Afrika. Deze elegante, slanke sterntjes dansen als ballerina’s boven het water op jacht naar visjes waarbij hun snavel onveranderd loodrecht naar beneden is gericht. Zij broeden op een groot plat dak langs Rijckevorselweg en op eilandje op Golfbaan Hitland. 

Na een afwezigheid van 2 jaar zijn er sterke aanwijzingen dat de IJsvogel weer aan het broeden is in het Schollebos in hun vertrouwde oude broedoever. Regelmatig vliegt er een uit die oever naar een boven water hangende struik, waar hij een aantal “bad-duiken” neemt om zich te verschonen van de viezigheid in hun nestgang (visschubben, poep van de jongen). Ook zijn er regelmatige meldingen van IJsvogel langs de Nieuwerkerkse Tocht, wat zou kunnen wijzen op een 2e paartje.

Afgelopen vrijdag een overlegronde met Gemeente (afdeling StadsBeheer = “SB” . Weinig concrete resultaten voor de korte termijn helaas, maar wel diverse toezeggingen. Gemeente kampt met onderbezetting en ambtenaren komen om in het werk. Wel wordt hard gewerkt aan meer ecologisch groen in de wijken (“Maai mei niet”, minder maaien, meer diversiteit in plantsoenen voor vlinders, bijen en andere insecten). Voor diverse items moeten we met afdeling Stadsontwikkeling (“SO”) aan de slag (Hertenparkje Wegelingpark, terrein langs Oude Laantje, Slotlaan, Natuurinclusief bouwen en renoveren, e.d.).

Niet voor niets begint de lente met de bloei van vele kruiden: zij profiteren van het feit dat bomen en struiken nog geen blad hebben, waardoor zij ten volle kunnen genieten van het nog karige zonlicht in nog korte dagen. Struiken en lage bomen komen daarna in blad en profiteren op dezelfde manier van de meestal nog bladloze hoge(re) bomen. Allemaal prachtig te zien in onze grootste natuurparel, het Schollebos, zeker met een voorjaarszonnetje. Diverse echt vroege bloeiers zijn al (bijna) uitgebloeid, maar nog genoeg kleur met nieuwe bloeiers.

Paardenbloem (Taraxacum officinale) en Speenkruid (Ficaria Verna). 

Hoe mooi is de Paardenbloem! Snap werkelijk niet waarom sommige mensen deze schitterende bloem in hun gazon of tuin proberen uit te roeien. Iets wat ook moeilijk gaat: als er ook maar een klein stukje van hun penwortel achterblijft, komt hij weer vrolijk terug! Wordt ook wel “Molsla” genoemd. Jong blad is eetbaar (in salades) en werd vroeger vooral gezocht in molshopen vanwege de lekkerdere smaak. Elk lintje van de “Paardenbloem” is een echt bloemetje met alles erop en eraan; al die kleine bloemetjes staan op een gemeenschappelijk bloembed. Na de bloei een prachtige, fotogeniek symmetrische bol met zaadpluisjes die kinderen wegblazen. 

Pinksterbloem (Cardamine pratensis). Deze week bloeien ook weer de Pinksterbloemen. Deze week met Pasen?? Ja, naamgeving van flora en fauna berust vaak op historie. In de Kleine IJstijd (15e t/m 19e eeuw) kwam de Pinksterbloem pas in bloei omstreeks Pinksteren (6 weken na Pasen). In West-Europa lag de gemiddelde temperatuur toen 1-2 graden lager dan nu. Het is een belangrijke waardplant voor het Oranjetipje, een beschermd dagvlindertje dat ook in Capelle voorkomt.

Het is voor het eerst dat ik iemand heb uitgenodigd als gastschrijver. Ik doe dit in de hoop dat dit inspirerend werkt voor andere Capelse burgers. Bij deze het woord aan Marjolein Martveld, als vrijwilligster voor SNC in Zwaluwwerkgroep en in Waarnemingsappgroep, die aan de bel trok toen zij gierzwaluwnesten zag sneuvelen:

Beste volgers,

Vanaf 2011 woon ik aan de rand van Sportpark Schenkel. Als natuur- en vogelliefhebber een fijne plek. Toen ontdekte ik dat er in mijn wijk  gierzwaluwen voorkwamen. Door me te verdiepen in hun leefwijze en ze te observeren kwam ik te weten waar hun nesten waren. Tegen de schemer kwamen ze pas terug op hun nesten onder dakpannen, goten en gaten in muren en tussen het lood bij schoorstenen. In totaal heb ik ongeveer 15 locaties gevonden, maar het kunnen er ook meer zijn. Bij de bewoners heb ik flyers van de vogelbescherming uitgedeeld om hen ervan op de hoogte te brengen dat er in hun woning zeer bijzondere en beschermde vogels broeden. Gierzwaluwen zijn “honkvast” en hun nesten zijn wettelijk beschermd. Bij huidige renovatiewerken aan huizen in Schenkel waarbij gierzwaluwnesten zijn gesneuveld moet men dan ook dit compenseren door bijvoorbeeld kunstnesten aan te brengen.

Recent zijn in de buurt van Erica-/Violierstraat daarom al 3 gierzwaluwnestkasten opgehangen. Eind april arriveren de eerste gierzwaluwen weer, dus houd de hemel dan in de gaten om deze luchtacrobaten te zien. En… misschien wilt u ook gierzwaluwnestkasten aan uw woning? Ik kijk reikhalzend uit naar hun komst.

Met vriendelijke groet, Marjolein Martveldt.

Ter  aanvulling: de Gierzwaluw behoort niet tot de familie Zwaluwen, hij is eerder verwant met Kolibri’s (!). Zij eten, paren en slapen zelfs in de lucht en komen alleen aan land om nest te bouwen en hun kroost te voederen (vroeger dacht men dan ook dat ze uit de modder voortkwamen zonder pootjes). Zij overwinteren in Zuid-Afrika (!). Bij slecht weer (geen insecten als voedsel) zoeken ze gewoon “even” honderden kilometers elders hun voedsel.

In de lucht te herkennen aan hun ankervormig silhouet en hun gierend geluid.

Tot slot: Dotterbloem (Caltha palustris). Nu weelderig bloeiend langs waters in west-Schollebos, destijds aangeplant door SNC.

Lente is al begonnen, maar het gaat met horten en stoten. U kent de spreuken wel: Maart roert zijn staart en April doet wat het wil. Nou dit jaar klopt dit wel: de ene keer 16 graden met vroeg ontwaakte vlinders en ontluikende voorjaarsflora, een andere keer 7 graden met bijna vorst aan de grond met een noodrem voor deze vroege vlinders en voorjaarsflora. Toch gaan we nu echt de lente tegemoet.

Zwartkop (Sylvia atricapilla). Sinds een week zijn de Zwartkoppen weer alom aanwezig in Schollebos, terug van hun overwinteringsgebieden in Zuid Europa en luid en melodieus zingend. Soms ook hier enkele overwinterende exemplaren.

Veel vogels zijn druk in de weer met baltsen, paren en broeden. Toch nog wachten op terugkeer van o.a. Kleine Karekiet, Visdief, Koekoek, Huis- en Gierzwaluw. Altijd spannend!

Cetti’s Zanger (Cettia cetti). Via onze waarnemingsappgroep zijn nu vrijwel zeker 2 territoria van de Cetti’s Zanger in Schollebos vastgesteld. Of dit tot broedresultaten gaat leiden is afwachten. Wel een bewijs dat deze Zuid-Europese nieuwkomer zich hier volledig thuis voelt. Is een standvogel: hele jaar blijvend.

Armbloemig Look (Allium paradoxum). Aangeplant (?) en zich snel verspreidend langs “strontpad” in Schollebos (noordkant Nieuwerkerkse Tocht oost-schollebos). Nu volop in bloei. Een van de uiensoorten in Schollebos naast Daslook, Driekantig Look en Kraailook (“Look”= Ui). Daslook (massaal aanwezig) staat op enkele plaats in bloei en volop in knop. Helaas weer chinese dametjes die boodschappentassen vol daslook afsnijden. Is verboden (Boswet).

Padden en Salamanders keren weer terug naar het water (overwinteren op land onder stenen, in grondholen, e.d.).

Na de kap van vele zieke en dode Essen in Schollebos, zijn nu door gemeente 50 nieuwe bomen geplant. In betreffende gebied zijn ook nieuwe struiken geplant. SNC heeft ook een en ander geplant (bosroos en wilde appel).

De kapkunstenaar heeft ook deze gemaakt (naast Schollevaartseweg).

Drukke activiteiten:

Voorbereiding Schollebosexcursie 29 april, verzoek excursie Hitland, voorbereiding bestrijding Reuzenberenklauw in Schollebos met SNC-vrijwilligers (6 mei), deelname gemeentelijke Groenmarkt (11 mei), deelname Dag van het Park (24 en 25 juni), kunstnesten voor Boerenzwaluw Capelse manege, opstarten Scholeksterproject, overleg Rijkswaterstaat (oeverzwaluwwand, beverburcht), ontwikkelen digitaal beheersplan gazons en bestrijding invasieve exoten, moerasplanten bestellen en planten in Schollebos, vragen aan gemeente over Wegelingpark en gebiedje naast Oude Laantje en nog wat meer. Uitgebreide kennismaking met nieuw potentieel bestuurslid SNC; gaat zeker lukken, later meer info.

In een volgende blog het verhaal van Marjolein (vrijwilligster SNC in Zwaluwwerkgroep) over Gierzwaluwen in Schenkel.

Ondersteunt u de doelstellingen van SNC, deel die dan met anderen om ons draagvlak nog verder te vergroten!