Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. (SNC)

Na de lange droogte en hitte eindelijk weer regen om het watertekort in de natuur weer aan te vullen. De herfst is begonnen.

Al in hoog zomer hebben veel bomen hun bladeren afgestoten waardoor het al heel vroeg herfst leek.  Dit doen die bomen om zichzelf te beschermen: te weinig water in de bodem en veel vochtverlies door verdamping via de bladeren, dan kan je die bladeren maar beter afstoten en het weinige water maar beter vasthouden (een grote populier kan al gauw 1000 liter water per dag verdampen!). 

Veel vlieren legden het loodje zoals op deze foto te zien is. In de nog groene struiken en jonge zaailingen van bomen zie je de bladeren slap hangen door watergebrek.

Op veel plaatsen was de grond zo droog dat er scheuren in ontstonden.

Maar nu is de echte herfst gekomen.

Herfstbladeren van Spaanse Aak 

Na de vele regen komen weer vele herfstpaddenstoelen tevoorschijn. Paddenstoelen zijn de vruchtlichamen van schimmels die als schimmeldraden (Mycelium) in hout of bodem groeien. De verscheidenheid van vormen is gigantisch. Enkele bijzondere vondsten van afgelopen week in Schollebos:

Draadknotszwam (Macrotyphula juncea). Als kleine spaghettisliertjes (tot 6 cm lang) op strooisel van diverse loofbomen. Algemeen in Nederland, maar wordt in Schollebos niet vaak gezien (je moet ze ook willen zien!).

Kroontjesknotszwam (Artomyces pyxidatus).

In Nederland zeldzaam (bron Soortenbank.nl), maar in Schollebos ook eerder aangetroffen. Wordt 4-12 cm hoog en groeit op gevelde populierenstammen waarvan de bast al is verdwenen. Lijkt op de Rechte Koraalzwam, maar die heeft niet het “kroontje” aan de top.

Gewone Hertenzwam (Pluteus cervinus).

Algemeen. Op hout van loofbomen.

Zwavelzwam (Laetiporus sulphureus). Algemeen op levend hout van loofbomen. Hier een mooi groot exemplaar in Schollebos.

Langsteelfranjehoed (Psathyrella conopilus). Fraaie paddenstoeltjes. Doorsnee van hoed tot4 cm. Op stukjes hout, houtsnippers en humeuze grond. Algemeen.

Rob van Dorland speurt vaak naar de “kleintjes”:

Zuidelijke Groene Schildwants (Nezara viridula). Wantsen kennen geen ’Volledige Metamorfose = Gedaanteverwisseling’ (ei, larve, pop, imago) zoals bij heel veel andere insecten (vlinders, bijen, vliegen, e.a.), maar een ’Onvolledige Metamorfose’: de uit het ei uitgekomen diertjes lijken qua bouw al op volwassen exemplaren en worden Nymfen genoemd.

Deze nymfen vervellen enkele keren als ze uit hun jasje zijn gegroeid en kunnen daarbij ook anders gekleurd zijn zoals hier. Deze soort is een zeer schadelijke soort voor vooral kassentuinders. Oorspronkelijk afkomstig uit Ethiopië, maar dus ook hier ingeburgerd.

Peer-Jeneverbesroest (Gymnosporangium sabinae).

Plantenroesten zijn schimmels die planten aantasten. Hun voortplanting is erg ingewikkeld en afhankelijk van meerdere soorten planten. Deze roest overwintert in gekweekte Jeneverbesstruiken (tuinen) en hun sporen worden verspreid als perenbomen blad gaan vormen na de winter. De sporen van deze generatie besmetten daarna weer de Jeneverbesstruiken. Op de foto’s is de roest te zien op de aangeplante perenboompjes langs de Nieuwerkerkse Tocht in Schollebos.

Het is voor SNC een drukke tijd. 

De jaarlijkse vleermuisexcursie die 2 jaar niet doorging vanwege Corona, was weer overtekend (17 augustus). Voor de inschrijvers die de boot misten hebben we een 2e vleermuizenexcursie gehouden (24 augustus). Altijd een succes! In Schollebos zijn in de loop der jaren 8 soorten vleermuizen gespot. 

Smalle eilandjes langs Fjordenpad (archieffoto).

Op 23 augustus een brainstormavond op verzoek van en met de grootste fractie ’Water Natuurlijk’ van het Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard (HHSK). Vele watergerelateerde onderwerpen werden besproken zoals beheer Natuurlijke Oevers, Maaien van Riet, waterpeilbeheer in Schollebos en Hitland, Waterberging, Maaien/Baggeren/Krozen van watergangen, onderhoud van Capelse Eilandjes, bestrijding van Rode Amerikaanse Rivierkreeft,  e.d. Uiteraard heeft SNC haar visie  daarover te kennen gegeven.

Op verzoek van ’Welzijn Capelle’ heeft SNC onder leiding van Anton en Eric een excursie in Schollebos geleid voor de “Tuttenclub” (25 augustus), een gezellige groep oudere dames. Was extra gezellig met hapje en drankje van Welzijn Capelle. Zo te zien genoot Anton ook van dit vrouwelijk schoon….

Samen met Anton op 2 september uitgebreide ronde Schollebos als voorbereiding de vergadering op 8 september met gemeente. Weer fouten geconstateerd qua maaien (veel nog bloeiende oeverplanten weggemaaid) en knotten van knotwilgen. Knotten van Knotwilgen doe je niet in volop zomer en dan ook nog niet  alle knotwilgen tegelijk!! Knotwilgen zijn in vroege voorjaar heel belangrijk als nectarbron voor bijen! Van bloei in komend voorjaar komt dus nu niets terecht als ze al dit knotten van nu mogen overleven. Ook andere onderwerpen komen ter sprake.

Op 3 september met paar vrijwilligers riet gemaaid (en afgevoerd) op de Vlindertuin. Bijna klaar, maar nog niet helemaal. Was erg warm en op 2 na allemaal pensionado’s met fysieke beperkingen. Waar blijven de jonge potige mannen en vrouwen?? Na 2,5 uur in de hitte alle materiaal inladen en op naar Pannenkoekenhuis voor een koel drankje en een hartig hapje.

In samenwerking met de stichting Sunrisa houd ik namens SNC weer na de Coronastop PowerPointpresentaties voor bewoners van verzorgingshuizen (15 en 22 september) over de natuur in Capelle. Vooral verhalen vertellen die herkenbaar zijn en mede doen herinneren aan vroeger. Wat een Madeliefje al teweeg kan brengen… Altijd een dankbaar publiek.

Grutto.

14 September overleg over heroprichting Weidevogelwerkgroep Hitland. Geïnitieerd door SNC en nu samen met KNNV, IVN en Agrarisch Collectief Krimpenerwaard een poging om weidevogelbestand te herstellen (Grutto, Tureluur, Kievit). Ook hier zijn vrijwilligers nodig (monitoring). De weides waar het om gaat zijn privébezit van nog 5 boeren. Ook zij worden betrokken in dit overleg. De directeur van het Recreatieschap Hitland (Ton Aker) heeft zich beschikbaar gesteld om dit overleg te faciliteren.

En natuurlijk ook bijhouden wat er aan recente interessante waarnemingen zijn in Capelle:

Prachtige Zwavelzwammen helaas vernield/meegenomen (eetbaar). Al meerdere keren zag ik mensen ze zien fotograferen, maar nu dus verdwenen. De naam verwijst naar de gele kleur van zwavel. Meestal in dakpansgewijze consoles op staande loofbomen, maar hier op een liggende dode houtstam, waardoor afwijkende groeivorm. Vrijwel zeker geoogst door mensen die dit gewend zijn (Oost Europa, Azië). Wel balen.

Boomvalk (foto Vogeldagboek.nl)

Al meer dan een week waarnemingen van Boomvalken in Schollebos en Schenkel. Broeden niet in Capelle (waarschijnlijk in Hitland), maar bijna elke nazomer jagend boven boomtoppen op grote libellen en kleine zangvogels.

Gekraagde Roodstaart (foto Vogeldagboek.nl). Eerste waarneming  in Capelle (Eilandenweg in Oostgaarde). Vrijwel zeker op doortrek naar overwinteringsgebied in Afrika. “Roodstaart” verwijst naar de rode kleur van de onderkant van de staart en “gekraagd” naar de opvallende witte voorhoofdstreep. Ook de enige andere inheemse roodstaartsoort, de Zwarte Roodstaart, komt in Capelle voor en broedt hier zelfs.

Landkaartje 2e generatie (zomervorm). Een algemene dagvlinder, maar in Capelle niet vaak waargenomen. De nakomelingen van deze zomergeneratie overwinteren als pop. In het voorjaar komt hier de 1e generatie uit die er heel anders uitziet.

Landkaartje 1e generatie (voorjaarsvorm).

Waardplant waar eitjes op afgezet worden en de rupsen van eten: Grote Brandnetel!

Stadsreus (Volucella zonaria). Een van de grootste zweefvliegsoorten (tot 2,5 cm!). Veel zweefvliegsoorten lijken qua kleuren op wespen, bijen of hommels (mimicry), maar zelf kunnen ze niet steken: het is een slimme aanpassing om aan belagers te ontkomen. De Stadsreus lijkt op de Hoornaar, de grootste wespensoort die ook hier voorkomt en wordt daarom ook wel Hoornaarzweefvlieg genoemd. Hij leeft van nectar en stuifmeel en is een goede bestuiver van bloemen. Een goedaardige reus dus!

Een bewoner van Ringvaartpark (Kees) had een bewegingscamera geplaatst bij het talud van Beresteijnlaan en daarbij werd de Vos betrapt. Al vaker is de vos daar gezien, ook met jongen.

Ook dit jaar werden enkele waarnemingen van Muntvlinder (Pyrausta aurata) gemeld (ook in mijn achtertuin met Watermunt in mijn vijver als waardplant). Een dag-actief nachtvlindertje dat past op je pinknagel, maar o zo mooi!

Gedumpt huiskonijn. Met de zomervakantie worden weer huiskonijnen gedumpt in Schollebos en Hitland. Deze werd aangetroffen in Schollebos. Prooi voor vos, bunzing, wezel en hond! Flappie-verhaal. Leuk voor je kinderen….

Poelruit (Thalictrum flavum). Langs de Nieuwerkerkse Tocht (ter hoogte van Rigoletto) staan nog steeds een aantal opvallende planten zoals de Poelruit. Familie Ranonkelachtigen. In ons laagveengebied algemeen, elders zeldzamer. Nu in bloei.

Gewone Engelwortel (Angelica sylvestris). Ook deze schermbloemige (familie Apiaceae of -voorheen- Umbelliferae) is langs dezelfde oever te vinden. De schermbloemenfamilie telt veel soorten die – zeker voor leken – moeilijk te onderscheiden zijn.

Strekpoot (Dicranopalpus ramosus; foto Rob van Dorland). Een spin uit de familie Hooiwagens (Phalangiidae). Lichaam ca 5 mm, zeer lange poten (tot 5 cm). Oorspronkelijk uit Noord Afrika, maar vanaf eind 20e eeuw zich in heel Nederland gevestigd. Nederlandse naam: in rust houdt hij zijn poten zijwaarts gestrekt zoals hier op de foto.

Franse Veldwesp (Polistes dominula; foto Rob van Dorland). Een van oorsprong meer zuidelijke wespensoort (klimaat?). Jaagt op insecten en niet geïnteresseerd in zoetigheid. Steekt alleen bij gevaar. (bron Wikipedia).

Phania funesta (foto Rob van Dorland). Een sluipvliegsoort (familie Tachinidae). Sluipvliegen leggen hun eitjes in de larven van andere insecten. In Nederland 337 soorten. Bron Wikipedia. Een geweldig mooie foto van de vlieg die mooi contrasteert met de achtergrond.

Brede Wespenorchis (Epicactis helleborine; foto Rob van Dorland). Nu vrijwel uitgebloeid. “Breed” verwijst naar de brede bladeren ten opzichte van andere wespenorchissoorten. “Wesp” verwijst naar de bloempjes die lijken op het vrouwtje van een wespensoort en daardoor mannetjeswespen lokken om de bloempjes te bestuiven. Daarnaast produceren de bloemetjes ook nog lokstoffen (feromonen) die gelijk zijn aan die de echte vrouwtjeswespen verspreiden. Het is een algemene soort, maar veel van deze orchideeën vallen ten prooi aan de maaimachine (verouderde maaibestekken). Recentelijk nog meer dan 30 bloeiende exemplaren op Sportcomplex Schenkel weggemaaid. SNC is in overleg met gemeente om maaibestekken aan te passen.

Rode Amerikaanse Rivierkreeft (Procambarus clarkii). Een invasieve exoot die veel schade berokkent aan dijken (ondergraven) en flora (ze eten echt alles). 2 Weken terug in Schollebos aangetroffen, maar wijd verspreid in heel Capelle. Merkwaardig genoeg wel beschermd! Reden is dat zulke exotische rivierkreeften (er zijn meerdere soorten) voor niet-experts moeilijk te onderscheiden zijn van de Europese Rivierkreeft. Deze Europese soort komt nog maar op 1 plek voor in Nederland (niet hier in de buurt!). Een enkel exemplaar mag je meenemen om op te eten, maar voor commerciële vangst (voor restaurants) is een vergunning nodig. Wordt het geen tijd om de wetgeving aan te passen? In de voortplantingstijd zijn ze vaak te zien als de mannetjes op zoek gaan naar een vrouwtje en de vrouwtjes vervolgens een plek gaan zoeken om hun eitjes op te slaan. Meestal na een regenbui.

Rups van Ligusterpijlstaart (Sphynx ligustri; foto Rob van Dorland). Kreeg paar foto’tain’tdoor van deze prachtige rups. Foto’tain’twaren niet scherp, vandaar deze van Rob. Hoewel volgens Vlinderstichting niet zeldzaam, zijn meldingen in Capelle van rups of vlinder dat wel. De rups is pinkdik en -lang. Voedselplanten zijn vooral Liguster, maar ook Sering, Gewone Es, Sneeuwbes, Gelderse Roos, Moerasspirea en Vlier. De vlinder is een nachtvlinder en heeft spanwijdte van 9-12 cm !!

Honingbij (Apis mellifera; foto Rob van Dorland). In een bijenkolonie worden meerdere nieuwe koninginnen grootgebracht, die met medeneming van honderden of duizenden werksters gaan “zwermen” om een plek te zoeken voor een nieuwe kolonie. Rob ontdekte zo’n uitgevlogen zwerm vlak achter mijn huis. Imkers vangen zulke zwermen graag af om ze in een nieuwe kast te huisvesten voor honingproductie. Ditmaal laten we het maar aan de natuur over. De laatste tijd zijn er aanwijzingen dat het enorm toegenomen aantal imkers met hun honingbijen een sterke concurrent is geworden voor onze inheemse solitaire bijensoorten waarmee het slecht gaat.

Slechts een paar dagen later vond ik onder deze nieuwe kolonie een lege honingraat op de grond.

Sperwer (Accipiter nisus; archieffoto). 2 Roepende, uitgevlogen sperwerjongen in Schollebos. Dit jaar geen nest gevonden, maar dus toch gebroed! Meestal 2 broedpaartjes sperwers, soms allebei in Schollebos, soms ook in Wegelingpark of Heemtuin ’s Gravenweg. Volwassen exemplaren jagen vaak in tuinen op kleine vogels.

Heksenboter (Fuligo septica). Een vertegenwoordiger van de Slijmzwammen (Myxomyceten). Geen dier, geen plant en geen paddenstoel. Uit de sporen groeit via tussenstadia een kruipend voortbewegend organisme (“Plasmodium”) dat leeft van allerlei micro-organismes. Het plasmodium kan behoorlijk groot worden zoals hier op recente foto uit Schollebos, maar is eigenlijk slechts 1 grote cel. Na “rijping” ontstaan vruchtlichamen die iets weg hebben van zwammen. Kortom: een Alien! In Schollebos nog enkele andere soorten slijmzwammen.

Afgelopen zaterdag SNC met vrijwilligers riet gemaaid op vlindertuin. Een hele klus, want bloeiende planten dienen daarbij zoveel mogelijk te worden ontzien. Hoewel tientallen mensen ooit zich als vrijwilliger hebben opgegeven, mogen we blij zijn als er 2 of 3 mensen meedoen met dit soort activiteiten en dat zijn dan ook nog bijna altijd pensionado’s, vaak nog met fysieke beperkingen. Desondanks ongeveer 1/3e deel van rietvegetatie verwijderd. Elke dag een draadje is een hemdsmouw in het jaar….. Overigens zien we wel degelijk toenemende resultaten, maar het zou sneller kunnen met meer vrijwilligers.

Ook op enkele locaties concentraties van Reuzenberenklauw gemaaid en nog een aantal  Reuzenbalsemien verwijderd (invasieve exoten).

SNC kocht voor 200 euro 12 Huiszwaluwkunstnesten voor werkgroep Zwaluwen Capelle. Marjolein Martveldt had al paar keer huiszwaluwactiviteiten waargenomen in Schenkel. Tot nu toe in Capelle alleen broedende huiszwaluwen langs Bermweg-oost, dus wie weet in toekomst ook in Schenkel. Natuur kunnen we niet dwingen, wel faciliteren. Succes is ook mede afhankelijk van insectenvriendelijke flora in de omgeving, een taak voor bewoners en gemeente!

Komende woensdag oriënterend gesprek met directeur van Recreatieschap Hitland (Ton Aker)  samen met vertegenwoordigers van KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) en IVN (Instituut Voor Natuureducatie) over mogelijkheden om weidevogelbescherming nieuw leven in te blazen.

Eindelijk heeft Capelle weer een nieuw college, wel een opvallende, namelijk een brede coalitie van partijen zowel ter rechtse als ter linker zijde. Los van persoonlijke politieke voorkeuren heb ik met interesse kennis genomen van de “Groene Pagina” van het coalitieakkoord. Dat ziet er op papier mooi uit. Ik citeer (mijn opmerkingen, vragen in groen):

– Een hoger onderhoudsniveau van het groen aanhouden (Dus hoger dan het huidige niveau “basis”. Betekent dit dan ook dat er meer geld voor beschikbaar is?).

– Capelle bloemrijk en kleurrijk maken met struiken, bomen en waar mogelijk perken die ook bijdragen aan een gevarieerde insectenpopulatie, soorten vogels en waardplanten, zodat de tevredenheid over de groene buitenruimte toeneemt (Tevredenheidsfactor hoort eigenlijk niet het doel te zijn of centraal te staan en is ook nog eens subjectief. Ik zou gekozen hebben voor “…waarbij de tevredenheid over…. ook toeneemt”).

– Samen met de buurten kijken hoe we die buurten kunnen opwaarderen en vergroenen door bijvoorbeeld het wippen van tegels en we kijken naar Rotterdams voorbeeld naar de mogelijkheid van een tegeltaxi. (niet alleen het groen is van belang, maar ook Natuurinclusief Bouwen/Renoveren met aandacht voor o.a. vleermuizen, zwaluwen, huismus, enz.).

-Het stimuleren van initiatieven waarbij Capellenaren zelf het groenonderhoud van hun buurt willen uitvoeren. (met regels? Niet alleen groen, zie boven).

– Het laten terugkeren van BuurtOnderhoudsPloegen (Is dit een onderdeel van het voorgaande item, of iets anders? Dan is het een beetje dubbel).

– Het maken van een vergroeningsplan voor de openbare ruimte en een stimuleringsregeling vergroening voor bedrijven en particulieren (prima idee; al eerder gepoogd voor XXL langs Hoofdweg, maar toen zeer armzalig uitgevoerd; ook hier niet alleen groen, zie boven).

– Een doorlopend wandelpad tussen Groenedijk en ’t Zandrak. (prima, stimuleert natuur- en milieuvriendelijke recreatie).

– Zoeken naar creatieve mogelijkheden om buiten het Schollebos een significant aantal extra bomen te planten in zowel de openbare ruimte als bij particulieren. We denken daarbij aan het realiseren van tiny forests, een bomen adoptieplan etc. (prima idee en veel realistischer dan een raadsmotie om sowieso zomaar 5000 extra bomen in de openbare ruimte aan te planten: die ruimte is er gewoon niet. SNC is natuurlijk bereid om mede te onderzoeken waar nog wel ruimte is voor extra bomen , bijv. planten van knotwilgen in Oeverrijk).

– Het onderhoud voeren we op een ecologisch verantwoorde en natuurvriendelijke manier uit.

– Er wordt een terughoudend kapbeleid gevoerd en bomen in de openbare ruimte die moeten worden gekapt worden altijd vervangen (Mooi, maar momenteel niet controleerbaar. Er zou een digitaal bestand (logboek) moeten komen van gekapte bomen en wanneer die herplant zijn; kan redelijk eenvoudig door codes te geven aan gekapte bomen; te kappen bomen en herplante (NB: niet te herplanten bomen) bomen publiceren op de gemeentelijke website en/of in Kontakt met vermelding van code; transparantie). 

– We evalueren het Bomenbeleidsplan en de Bomenverordening om te bezien of die nog voldoende bescherming bieden aan het behoud van een bomenrijk Capelle.

– Het verbod op bomenkap in het broedseizoen wordt streng gehandhaafd.

Al met al een ambitieus beleidsvoornemen waar SNC zich met nuances achter kan scharen. Diverse concrete actieplannen die we al jaren gemist hebben. Natuur is niet langer een obligate frase in een coalitieakkoord. Nu nog de daad bij het woord voegen… SNC denkt constructief mee, maar blijft kritisch.

Tot slot een paar waarnemingen van afgelopen 2 weken

Populierenpijlstaart (Laothoe populi; foto Rob van Dorland). Een voor Capelle nieuwe waarneming. Een van de 18 soorten Pijlstaartvlinders in Nederland. “Pijlstaart” verwijst naar het pijlvormige uitsteeksel op het achterlijf van de rupsen. Lichaam 3-4,5 cm. Een nachtvlinder. Waardplant (waar eitjes worden afgezet) vooral populieren, maar ook wilgen. Overwintert als pop ondergronds. Deze werd aangetroffen in Gemaaltunneltje langs Capelseweg.

Scheefkelkwitje (Pieris mannii; foto Rob van Dorland). Al eerder  had Rob deze nieuwe soort voor Capelle ontdekt. Nu in zijn eigen tuin eierleggend. Oorspronkelijk een mediterrane soort, maar in Nederland steeds vaker waargenomen (Klimaat?). Verschil met andere witjes zit hem in de vorm en het aantal zwarte vlekjes op de vleugels.

Een van de afgezette eitjes (foto Rob van Dorland).

Begin zomer. De dagen gaan nu weer korten. In de nalente extreem hoge temperaturen en droogte. Nu eindelijk weer wat regen (de grond is nog steeds te droog), maar gelukkig bleef het tijdens onze vroege Zomerexcursie (25 juni) droog. De opkomst was beperkt (’s morgens nog regen: de boosdoener?), maar de deelnemers waren niet minder enthousiast. 

Onder de deelnemers enkele kleine kinderen (foto Janneke Petersen). Ook zij enthousiast, maar natuurlijk een kleine spanningsboog en na een uur weer naar huis. Uitleg over het leven van de Koekoek en Winterkoning, Invasieve Exoten, Ecologisch maaibeheer, enz. Na afloop hebben Anton (op foto en die dag jarig) en ik een drankje genomen op terras van Pannenkoekenhuis met zicht op de natuurspeelplek Ravottia waar veel kinderen aan het spelen waren (oorspronkelijk idee van SNC!).

Paar weken geleden schrok ik toch wel even: de appelbomen in de plukzone van het Schollebos werden helemaal kaal. Oorzaak de Appelstippelmot (Yponomeuta malinellus). Stippelmotten (Yyponomeutidae) zijn een groep van nachtvlindertjes. De verschillende soorten hebben alle een specifieke struik of boom waar zij hun eitjes afzetten waarna de rupsjes vaak die helemaal kaal vreten.  De Appelstippelmot was nog niet eerder in Schollebos aangetroffen, wel de Kardinaalmutsstippelmot. De naam ‘Stippelmot’ wijst op de voorvleugels van het vlindertje en de rupsjes die zwarte stipjes hebben. Als de rupsjes verpoppen stopt de vraat en kan de struik of boom zich weer herstellen door nieuw blad aan te maken.

Zo omstreeks Sint Jan (24 juni, geboortedag van Johannes de Doper) zien we weer groene bladeren verschijnen (“SintJansloten”). Het is wel zo, dat er niet veel appels zullen komen: de in voorjaar bevruchtte bloemen krijgen gebrek aan voedsel (suikers via fotosynthese in bladgroen).

Afgelopen week ontving ik diverse waarnemingen met foto’s en filmpjes van de Kolibrievlinder.

Kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum). Een dag-actieve nachtvlinder uit de familie van Pijlstaartvlinders (Sphingidae). Algemeen, maar je moet er wel op letten. Herkenbaar door de manier van honingzuigen: vliegend als een kolibrie dus. Spanwijdte vleugels zo’n 5 cm, oranje achtervleugels aan bovenkant). Waardplanten, waar rupsen van leven zijn vooral Walstrosoorten (Galium), hier vrijwel alleen Kleefkruid (Galium aparine), een lastig “onkruid”. De naam ‘Pijlstaart’ verwijst naar het haakvormige groeisel op het achterlijf van de rupsen. 

Nieuwe Orchideesoort?

Zo’n 2 weken geleden ontdekte mijn vrouw Gonnie een orchidee langs het Schenkelpad. Foto’s gemaakt en geprobeerd te determineren. Allerlei deskundigen en bronnen geraadpleegd, maar nog steeds geen uitsluitsel. Een ding is zeker: geslacht Dactylorhyza, maar nu de soort nog. Is een zeer moeilijke zaak, want veel Dactylorhyzasoorten hebben een sterk variabel uiterlijk en om het nog moeilijker te maken bestaan er ook nog veel kruisingen tussen die soorten. We wachten nog 1 oordeel af van een specialist. Wij houden het voorlopig op de Vleeskleurige Orchis (Dactylorhyza incarnata).Maar al met al: gewoon toch mooi weer een nieuwe vindplaats in Capelle!

Brainstormavond Toekomst Hitland.

SNC was door Recreatieschap Hitland (RH) mede uitgenodigd voor deelname aan deze brainstormavond (27 juni) samen met vele andere stakeholders. RH had een extern bureau ingeschakeld om een “voorzet” te maken over de te bediscussiëren onderwerpen. Iedere stakeholder/belanghebbende kon middels plakbriefjes voorstellen indienen over 7 categorieën. Gelukkig waren de voorstellen voor natuur overweldigend, maar er waren ook voorstellen waar SNC toch zijn bedenkingen heeft: het moet geen pretpark worden met een wirwar aan paden (ATB-routes, Veldlooproutes, extra wandelroutes: allemaal genoemd), kanoroutes, buitenzwemplas, uitbreiding groentuinen, plukbossen, enz., enz. Uiteraard heeft SNC het accent gelegd op versterken en behoud van natuurwaardes: weidevogelbeheer, moerasbeheer, bosbeheer, maairegime, enz. Alle voorstellen van de stakeholders zullen worden gerubriceerd en bestudeerd. Op 6 oktober een vervolgsessie. Ruim op tijd krijgen alle stakeholders de voorlopige conclusies toegestuurd om daarop te reageren. Wordt vervolgd dus.

Op 21 mei en 4 juni met aantal vrijwilligers op pad geweest om de invasieve exoot Reuzenberenklauw in Schollebos te verwijderen. Zwaar werk, zeker voor enkele vrijwilligers met lichamelijke ongemakken als jicht en arthrose en die toch acte de présence gaven.

Er zijn op 2 plaatsen vele Reuzenberenklauwen met een spa zo’n 10 cm ondergronds afgestoken. Helaas komt deze exoot in zulke grote aantallen voor en zijn er te weinig vrijwilligers om op deze manier verder te gaan. We hebben dan ook besloten om de plant zo vaak als kan gewoon vlak bovengronds af te knippen zodat de plant zich in ieder geval niet door zaden kan verspreiden. Een volgende actie staat nog in de planning.

Tijdens de werkzaamheden trof ik een oude bekende aan: Geelbandlangsprietmot (Nemophora degeerella), dagactief nachtvlindertje met enorm lange voelsprieten, bij het mannetje tot 5x zijn eigen lichaamslengte zoals op deze foto te zien is.

Het verwijderen van het riet op de Vlindertuin (gepland op 18 juni) werd afgelast in verband met de voorspelde tropentemperatuur. Ook daarvoor moeten we een nieuwe datum prikken.

De eerste maaibeurt van de “Ruige gazons” is inmiddels geklaard. Het maaisel heeft men enkele dagen laten liggen zodat insecten, rupsen, e.d. een heenkomen konden vinden. Daarna werd het maaisel in rillen gelegd en afgevoerd. Dit Ecologisch Maairegime is nieuw voor het Schollebos en wordt gesubsidieerd door de Provincie. De aanbevelingen van SNC zijn op een enkel detail na keurig uitgevoerd. SNC is ook gevraagd om de ontwikkeling van flora en fauna te volgen. 

Er is in ieder geval 1 vogel die het maaien zelf kan waarderen. De ooievaar loert op grote insecten, muizen en mollen die de maaimachine proberen te ontsnappen (foto Rob van Dorland).

Een aantal gekapte boomstammen zijn door de gemeente omgevormd tot Wilde Bijenhotels. In de kopse kanten van de boomstammen zijn gaten geboord. In de boorgangen kunnen solitair levende wilde bijensoorten hun eitjes leggen en voorzien van stuifmeelpakketjes als voedsel voor de larven. Het gebied eromheen wordt opnieuw ingezaaid met bloemzaden.

Er zijn nogal wat reacties aangaande de palissade van boomstammen langs het Hondenstrandje. Doel is om naar wens van gemeente en het advies daaromtrent van SNC  het Hondenstrandje en Ruiterpad te scheiden door een barrière om confrontaties hond/paard te voorkomen. Tegen de palissade worden meidoornstruiken geplant. De boomstammen zullen na een aantal jaren wegrotten, maar dan zijn de meidoornstruiken inmiddels genoeg gegroeid voor een blijvende barrière. Win/Win: het is ook een natuurbevorderende maatregel want bloeiende meidoorn is een walhallah voor insecten (nectar, stuifmeel) en de bessen in najaar voor vele vogels. Ook is zo’n meidoornhaag een  schuilplaats voor kleine vogels en zoogdieren. Uiteraard moet nu al een onderhoudsplan worden opgesteld om uiteindelijk een mooie meidoornhaag te krijgen.

Tot mijn genoegen trof ik een paar keer een groep kinderen aan die onder begeleiding van Buitenschoolse Opvang Bouncing bezig was met onderzoek naar waterbeestjes en waterkwaliteit. Ik herkende mijzelf als kind die met schepnetje en emmertje langs slootjes salamandertjes, waterschorpioenen, geelgerande waterkevers, libellenlarven, kokerjuffers, donderkopjes, enz. ving. Kinderen enthousiast bezig. Een groene kiem voor de toekomst? Verdient zeker navolging!

Tot slot nog een paar recente, mooie waarnemingen:

Spotvogel (Hippolais polyglotta; foto Rob van Dorland). Rob spotte (what’s in a name) deze spotvogel langs het Gemaalpad in de wijk Schenkel. Op zich een algemene Nederlandse broedvogel, maar in Capelle nu voor het eerst waargenomen (in Hitland wel meerdere waarnemingen).Een Zomergast, die overwintert in Zuid Europa en Noord Afrika. Naast eigen zang ook een imitator van andere vogels (“Polyglotta” = Veeltalig of Vele Tongen).

Bosrietzanger (Acrocephalus palustris; foto Vogeldagboek.nl). Paul Schrijvershof spotte dit vogeltje langs de Nieuwerkerkse Tocht in Schollebos. Een “broertje” van de Kleine Karekiet en andere kleine rietzangers. Algemene broedvogel in Nederland die overwintert in Zuid-Oost Europa en Afrika. Beste te onderscheiden door zang. In Schollebos af en toe eerder waargenomen, maar geen broedgevallen bekend.

Het slagenlandschap is kenmerkend voor het Hollands-Utrechts veengebied. In Capelle zijn nog maar enkele fragmenten van dit landschap over, vooral tussen de Van Rijckevorselweg en de Ringvaart. Hoewel de natuurhistorisch-culturele betekenis van deze landschapsrestanten door de gemeente wordt erkend, zijn grote delen ervan inmiddels bebouwd, waarbij de vroegere verkaveling grotendeels verloren is gegaan.

Het slagenlandschap van Capelle (bron google-earth)

Het slagenlandschap is ontstaan in de 10^e en 11^e eeuw, toen de bisschop van Utrecht zogenaamde “copes” verstrekte aan boeren, die ze het recht gaf het veenlandschap te ontginnen en te benutten voor de landbouw. Er werden om de ruim zes meter sloten in het veenmoeras gegraven om dit gebied te ontwateren. Jaarlijks werden de sloten verlengd en moerasbos gekapt. Na ruim een kilometer werden dwarssloten gegraven, waarna de sloten weer verder het veen in werden verlengd. Dit totdat de ontginningen van beide zijden elkaar tegenkwamen; hier groef men dan een dwarswetering. Zo ontstond er een landschap met langgerekte percelen met boerderijen aan de dijken en kades, zoals dat in de Krimpener- en Alblasserwaard nog overal te zien is.

  Drie zichtbare slagen langs ´s Gravenweg

  Slag langs ’s Gravenweg met Grauwe Ganzen, Boerenganzen en Kuifeendjes

Binnen Capelle, ooit een dijkdorp, zijn nog maar kleine delen van het slagenlandschap  intact. Door grootschalige turfwinning vanaf de 14^e eeuw, de drooglegging van het veenplassengebied in 1875 en de verstedelijking na 1950 en de aanleg van de Capelse Golfbaan is het slagenlandschap bijna geheel verdwenen.

Een restant is nog aanwezig tussen de Alexanderlaan en de Schenkelse Dreef. Ook het slagenlandschap van Oeverrijk, omsloten door Kanaalweg, Bermweg en ’s Gravenweg,  blijft behouden; het plan hier villa’s te gaan bouwen gaat gelukkig niet door. Het plan is om dit gebied een natuurbestemming te geven.

Het is de bedoeling de ’s Gravenweg in oude luister te herstellen. Ter plaatse van de “mienten”, hoofdsloten voor de ontwatering van het veengebied, wil men de gedempte sloten weer open graven en vervangen door bruggen, zoals die ooit aanwezig waren. De oude slootverkaveling is nog bijna geheel intact, al zijn wel overal de boerderijen vervangen door luxe woningen.

De ooit aanwezige bloemrijke veengraslanden zijn bijna geheel verdwenen. Toch zijn nog planten aanwezig, kenmerkend voor het slagenlandschap: knotwilgen, vooral langs de ’s Gravenweg, waterplanten als Gele Lis, Kikkerbeet en Gele plomp. Ook het niet zo algemene vleesetende Groot Blaasjeskruid komt nog in enkele sloten voor. In blaasjes onder water worden kleine waterdiertjes gevangen en verteerd.

 GeleLis

Ook in de weilanden worden nog minder algemene planten aangetroffen, kenmerkend voor matig voedselrijke veengraslanden, zoals Moeraswalstro, Veldlathyrus, Moerasrolklaver en Blauw glidkruid. Langs de bermen van de ´s Gravenweg treffen we nog enkele bijzondere planten aan als Echte Valeriaan, Veldlathyrus en zelfs Rietorchis.

Rietorchis (foto Yvonne Commijs)

In de vele sloten en op de daartussen liggende percelen zijn algemene water-/weidevogels te vinden: Wilde Eend, Waterhoen, Meerkoet, Fuut, Knobbelzwaan, Grauwe Gans, Canadese Gans, Nijlgans, Krakeend, Scholekster, Aalscholver. ’s Winters ook vaak Smienten. De Ooievaar broedt elk jaar op de ooievaarspaal wat goed te zien is vanaf de ’s Gravenweg.

Kortom een oud landschap om te koesteren zo midden in een stedelijk gebied.

Om maar met een succes te beginnen:

Alle drie ooievaarsjongen langs de ’s Gravenweg doen het goed dankzij voortreffelijke ouderzorg (foto Yvonne Commijs). Een geweldige foto! Afgelopen 2 jaar 1 mislukte broed en 1 jaar geen broed. Overall doen de ooievaars het wel weer goed in Nederland. Nadat ze bijna waren uitgestorven hebben diverse ooievaarsfokstations deze geluksbrenger weer doen herrijzen.

Lange adem nodig om de invasieve exoot Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) weg te krijgen uit Schollebos. Duizenden van deze gevaarlijke plant in Schollebos en zonder bestrijding wordt dit nog veel meer. SNC en gemeente zijn dit jaar samen begonnen om deze plant terug te dringen en liefst compleet en definitief te verwijderen. Het is waarlijk te vergelijken met een oorlog. De plant veroorzaakt bij mens (kinderen!), honden en paarden grote blaren die vaak ontsteken. Gemeente maait nu op grote velden deze plant en ook langs voet- en ruiterpaden, maar de plant komt daarna weer snel terug: uit de penwortel groeit weer snel een nieuwe plant. Beste bestrijdingsmethode is het afsteken van de penwortel op minstens 10 cm onder de grond en dit eventueel herhalen zo vaak als nodig om de plant uit te putten. Het maaien door gemeente voorkomt in ieder geval dat de plant zich via zaden kan verspreiden, dat is al winst. Nieuwe opkomende planten kunnen daarna makkelijker worden afgestoken. Voor dit afsteken (ook op plaatsen waar gemeente niet goed bij kan komen) gaat SNC samen met Honden-appgroep-Schollebos aan de slag. Een eerste actie is pas geweest. Eerstvolgende actie is Zaterdag 4 juni 13.00 uur. Verzamelen bij Pannekoekenhuis Bermweg. We zoeken dus nog extra vrijwilligers. Kom op: paar uurtjes in de natuur werken..? Ook ruiters…? Aanmelden niet nodig, gewoon komen.

Japanse Duizendknoop (Fallopia japonica). In de Vlindertuin gaat de groei en bloei van nectarplanten langzaam op gang. Nog steeds is ’t het Riet dat een probleem is en dus werk oplevert om dit tegen te gaan. Ook hier vrijwilligers welkom!! Ook troffen we recent ook een Japanse Duizendknoop aan. Een heel schadelijke invasieve exoot. Wij gaan deze zover als mogelijk uitgraven (diep uitgraven is enige bestrijdingsmethode). Verspreiding van deze struik binnen gemeente veroorzaakt veel schade aan huizen.

Oproep: in de aanloop van de laatste gemeenteraadsverkiezingen kregen alle politieke partijen de ruimte om in het kort hun verkiezingsprogramma te publiceren in het locale krantje (IJssel en Lekstreek, nu Kontact). NERGENS 1 item over “Groen Capelle”. Over kwalitatief groen (insecten, vogels), meedoen met of stimuleren van vrijwilligers (zie bovenstaande), investeren in Natuurinclusief bouwen/renoveren, enz.: ZERO! Paar jaar geleden kreeg Capelle de prijs voor Groenste Gemeente van Nederland. Een lachertje, want er deden er maar 2 gemeentes mee en SNC heeft zelfs meegeholpen om te promoten. Toch is Capelle nog wel een Groene Gemeente, maar hierbij een oproep aan de Capelse Politiek: Noblesse Oblige! Laat Capelle echt een groene gemeente blijven.

Het ooievaarspaar langs ’s Gravenweg heeft 3 jongen! (foto Yvonne Commijs). Nu maar hopen dat ze met succes kunnen opgroeien. De laatste 2 jaar waren er geen overlevenden van het broedsel, maar dit ziet er voorlopig goed uit.

Langs de Burgemeester van Beresteijnlaan ter hoogte van Ringvaartpark spelende vossenjongen aangetroffen vlak langs de weg. (foto Gert Jansen). Gert waarschuwde om dus niet te hard te rijden! Zo te zien 2 jongen en moedervos links. De Vos is al jaren een vaste Capellenaar en wordt overal in Capelle gespot.

Bij het Reviusrondeel een Roek (Corvus frugilegis) op nest met jong (foto Eric Stockx). De roek is een koloniebroeder, maar tot nu toe nog maar 1 nest. Heeft wel in populieren gebroed bij de “Chinese Muur” (de ’Hoekenflats’), maar die zijn paar jaar geleden gekapt en is daar verdwenen. De roek behoort tot de Kraaienfamilie (Corvidae) en is landelijk vaak langs snelwegen in kolonies te vinden in de buurt van tankstations en parkeerrustplaatsen waar de mens helaas veel (voedsel-)afval achterlaat. Belangrijkste verschil qua uiterlijk met de Zwarte Kraai is de kale snavelbasi

Aanstaande zaterdag gaan we met een aantal vrijwilligers aan de slag in Schollebos om de Reuzenberenklauw  een koppie kleiner te maken. Een invasieve exoot en gevaarlijk (bij huidcontact treedt door zonlicht een fotochemische reactie op die leidt tot enorme blaren die snel kapot gaan en gaan ontsteken). Ooit als sierplant geïmporteerd. Gevaarlijk voor mens (vooral kinderen), maar ook voor honden. We kunnen nog wel een paar VRIJWILLIGERS gebruiken. Verzamelen om 13.00 uur bij pannenkoekenhuis. Lange broek en mouwen, dichte schoenen en handschoenen om huid te beschermen. Voor het materiaal zorgt SNC en gemeente. Na afloop gezellig een drankje en versnapering in pannenkoekenhuis. Aanmelden niet nodig: gewoon komen! Ook gemeente probeert nu voor het eerst deze plant te bestrijden. Methode: de plant ondergronds met een spade afsteken. Dit moet later herhaald worden teneinde de plant uit te putten.

Tot slot nog enkele recente mooie waarnemingen in Hitland-Zuid:

Braamsluiper (Sylvia curruca; foto Vogeldagboek.nl). Zoals zijn naam al aangeeft, een onopvallend vogeltje in struikgewas en meestal waargenomen op zijn karakteristieke zang. Slechts 1x waargenomen in Schollebos. 

Blauwborst (Luscinia svecica). Een kleine lijsterachtige (familie Turdidae) van moerassige gebieden met dichte struik- of rietvegetatie. Rijke en gevarieerde  zang.