Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. (SNC)

In laatste blog was sprake van de zeldzame Gebundelde Championparasol door Eric Stockx gevonden in het “Shell-bosje” langs de Rijckevorselweg. Onze voormalig medebestuurslid en paddenstoelenexpert Anneke van den Berg reageerde daarop: zij had in 2017 deze soort ook al ontdekt in het Wegelingparkje. Tot nu toe zijn deze waarnemingen gevalideerd door de Mycologische Vereniging, maar er waren wel hier en daar wat op-/aanmerkingen omdat er een andere Championparasolsoort  er sprekend op lijkt. Wellicht komt er nog nadere info.

Schietmot of Kokerjuffer.

Om actueel te blijven: in Schollebos trof ik op het blad van de Rode Kornoelje (struik) deze stevig gelatineuze klompjes aan. In eerste instantie geen idee. Via google: eipakketjes van een Schietmotsoort. Als je goed kijkt zie je in die klomp de eitjes zitten. 

Schietmotten zijn gevleugelde insecten die lijken op motten (nachtvlindergroep), maar behoren tot een andere orde (Trichoptera). Verschillen: schietmotten hebben behaarde vleugels (vlinders geschubde) en geen roltong (vlinders wel). “Tricho” = haar, “ptera” = vleugel). In Europa zo’n 1200 soorten, in Nederland zo’n 180 soorten. De eierklontjes vallen uiteindelijk van het blad af. De larven komen hopelijk terecht in water (kan ook een klein plasje zijn) alwaar ze een kokertje bouwen waarin ze in gaan leven tot de verpopping.  Het kokertje bestaat uit plantenresten, zandkorrels e.a. De uiteindelijke “mot” eet niet, maar doet maar 1 ding: voortplanten.

Een larve van een Schietmotsoort in zijn zelfgemaakt kokertje. Vandaar ook de naam Kokerjuffer.

Drukke tijden. Een overzicht van SNC-bezigheden:

– 10 augustus: presentatie gehouden over de natuur in Capelle in verzorgingscentrum Schinckelhove. Altijd dankbaar gehoor en leuk om te doen.

– 17 augustus: met Tessa van de Nadort (assistent-beleidsmedewerker gemeente) ronde Schollebos om aanvullende suggesties te geven voor het samenstellen van een Herfstroute voor kinderen.

– 22 augustus: overleg met StadsOntwikkeling (SO) van gemeente over natuurinclusief bouwen en renoveren van woningen/gebouwen. Diverse aanbevelingen onzerzijds over voorzieningen aan woningen en gebouwen, niet alleen voor broednesten voor huismus, gierzwaluw en vleermuizen, maar ook voor ecologisch inrichten van de belendende buitenruimte (gevelgroen, bomen, struiken en gazons). Er komt een nieuw landelijk Bouwbesluit waarin waarschijnlijk per 2024 het verplicht wordt om bij nieuwbouw voorzieningen te treffen voor deze dieren.

– 23 augustus: SNC-bestuur samen met een aantal SNC-vrijwilligers een boottocht naar het eiland Tiengemeten. Aan boord gratis koffie met gebak en een gratis uitgebreide lunch. Op Tiengemeten een rondleiding door boswachters van Natuurmonumenten. Hoogtepunten de Visarend en Lepelaars. Prachtig weer! Kosten zijn betaald uit de gemeentelijke vrijwilligersbijdragen. 

– 25 augustus: vleermuizenexcursie. Prima weer. Enige excursie door SNC met inschrijving vooraf. Binnen 2 dagen meer dan 75 inschrijvingen (maximaal 25 toegelaten op volgorde van inschrijving).

– 26 augustus: Volkstuinvereniging “Tot Nut en Genoegen” 70-jarig jubileum. Acte de présence door onze secretaris. 

– 7 september: vergadering “Vrienden van het Schollebos“. Door gemeente geïnitieerd overleg. Diverse stakeholders (waaronder ook SNC) kunnen hier hun zegje doen. Weinig nieuwe concrete resultaten wat SNC betreft.

– 8 september: 2e Vleermuizenexcursie. Uit “coulance” toch een 2e excursie om niet teveel mensen teleur te stellen. Wederom prachtig weer. Ook de Bosuil werd gehoord.

– 11 september: Schollebosronde met Hoogheemraadschap, Gemeente en Waterecologen. Gaat om experiment “Flexibel Waterpeil” in de vijverpartijen in Schollebos. Het water in Schollebos en wijk Schollevaar wordt ingelaten vanuit de Ringvaart en komt via duikers en sluizen uiteindelijk terug in de Nieuwerkerkse Tocht, vanwaar het weer teruggaat naar de Ringvaart, IJssel en Noordzee. Dit water uit de Ringvaart is “eutroof”: bevat veel fosfaten en nitraten wat slecht is voor de waterkwaliteit en waterbiodiversiteit. Doel: vijverpartijen isoleren van deze inlaat en afhankelijk te maken van hemelwater, dat puur schoon water is. Complex geheel. SNC vestigde aandacht op aanvullende maatregelen voor schoon water, zoals verwijderen beschoeiingen (bevatten kankerverwekkend creosoot), ecologisch rietbeheer, e.d. Uiteraard moeten de gevolgen van de ingrepen ook gemonitord worden. Een monitorplan ontbreekt nog voor zover ik weet.

Nog te gaan:

– 21 september: presentatie voor bewoners Vijverhof over natuur in Capelle

– 23 september: werken in Vlindertuin Schollebos.

– 27 september: veldbezoek met Rijkswaterstaat langs IJssel: oeverzwaluwwand herstellen en beverburcht beschermen.

– 2 oktober: bijeenkomst weidevogelwerkgroep Hitland , evaluatie en planning.

– 6 oktober: regulier overleg (“bijpraatmoment”) SNC-Gemeente

Waarnemingen, een greep uit de laatste weken:

Zwavelzwam (Laetiporus sulphureus). Ik trof in Schollebos een paar fraaie exemplaren van deze eenjarige zwam aan met zijn mooie zwavelgele kleur. Algemeen in Nederland op stammen en stronken van loofbomen. Is parasitair: maken de boom ziek. De zwammen verwijderen helpt de aangetaste boom niet, want het zijn slechts de vruchtlichamen van de schimmel die in het hout zit. 

Maar baas boven baas: ons medebestuurslid Eric Stockx trof in het “Shell-bosje” (langs Rijckevorselweg, Middelwatering) een echte zeldzaamheid aan:

Gebundelde Championparasol (Leucoagaricus americanus; foto Eric Stockx). 1e Waarneming in 1985, 2e pas in 1999. Nu op meerdere plaatsen in Nederland, maar nog steeds zeldzaam. Nu dus ook in Capelle! Is een “Saprofyt”: leeft van dood plantaardig materiaal, in dit geval op het snipperpad in het Shell-bosje. De waarneming van Eric is bevestigd door de Nederlandse Mycologische Vereniging.

Paardenkastanjemineermot (Cameraria ohridella; foto Rob van Dorland). Een micro-nachtvlindertje dat zijn eitjes legt in (!) het blad van de Witte Paardenkastanje. Is 5 mm groot en pas in 1998 voor het eerst in Nederland aangetroffen. Waarschijnlijk uit Azië afkomstig. De minuscule rupsjes vreten binnen het blad het bladmoes op, waardoor er bruine vlekken in het blad ontstaan.

Wordt als schadelijke soort beschouwd. Deze kastanje staat vlak bij mijn huis.

Rosse Vleermuis (Nyctalus noctula; foto internet). Ter voorbereiding van onze vleermuizenexcursies is ons medebestuurslid Jurriaan Koot ’s avonds regelmatig op pad geweest met onze Batdetector. De Rosse Vleermuis was wel eerder een enkele keer waargenomen in Schollebos, maar de waarnemingen van Jurriaan wijzen erop dat er mogelijk een vaste verblijfplaats bestaat. Komt vroeg in de avond tevoorschijn om te jagen op insecten, soms al voor zonsondergang en wordt dan ook wel “Vroegvlieger” genoemd (een andere in Schollebos voorkomende soort is de Laatvlieger). Zomer- en winterverblijven zijn vooral boomholtes (bijv. oude spechtenholen). Kappen van bomen met holtes is daarom verboden!

Koninginnenpage (Papilio machaon; foto Hanke Boom). Een foto die ik heb gemist. Hanke trof deze prachtige vlinder al in juli aan in de wijk Schenkel. De koninginnenpage wordt pas sinds 3 jaar in Capelle waargenomen. Waardplanten zijn schermbloemigen (Apiaceae) waartoe o.a. Europese Berenklauw en Wilde Peen behoren.

Bloedrode Heidelibel (Sympetrum sanguineum; foto Gerrit Lammers). Deze libel is algemeen en werkelijk ‘bloedmooi’. Gerrit is een nieuwe fotoleverancier van Capelse soorten voor SNC. Op deze foto een mannetje, want die is bloedrood van kleur. Het vrouwtje is geelachtig van kleur en veel lastiger te determineren.

Tot slot: in Schollebos zijn de IJsvogels waarschijnlijk bezig met 3e broed. En vreemd: al paar dagen een enthousiast roffelende Grote Bonte Specht (verwacht je nu niet meer). Eerste overtrekkende ganzen.

Rups van Lindepijlstaart (Mimas tiliae; foto MarjoleinMartveld). Marjolein trof deze prachtige rups op fietspad in Scheldedal.  De rups is 6-6,5 cm lang, de haakvormige pijl is mooi zachtblauw. De rups verpopt in de strooisellaag of ondergronds.

Echtpaar Vermeer trof in juni een parend paartje Lindepijlstaartvlinders aan op de deur van een schuur (Capelseweg). De vlinder is 2,5-4 cm groot. Waardplanten zijn vooral  Lindesoorten, maar ook Ruwe Berk, Zwarte Els, Iep en Kers. Slechts 1 generatie per jaar, de vlinder zelf kan niet eten.

Pijlstaartvlinders (familie Sphingidae) zijn grote nachtvlinders (“macro’s”). Van de 18 inheemse soorten zijn in Capelle tot nu toe naast Lindepijlstaart de volgende vastgesteld: Windepijlstaart (zie vorige blog), Ligusterpijlstaart, Kolibrivlinder (is ook overdags actief), Populierenpijlstaart en Groot Avondrood. Afbeeldingen en achtergrondinfo in mijn blogs zijn terug te vinden via de zoekfunctie. Vind u ook een pijlstaartrups of -vlinder? Laat  het ons weten via de website.

Zuringrandwants (Coreus marginatus). Wantsen zijn insecten met een onvolledige gedaantewisseling. Uit de eitjes komen nymfen: een mini- wantsje (dus geen rups of made). Deze nymfen vervellen een aantal keren als ze uit hun jasje zijn gegroeid totdat het volwassen wantsen zijn. Wantsen hebben een plat lichaam en kunnen goed vliegen. De zuringwandwants leeft van plantensappen van vooral Zuringsoorten (Rumex-spp.), maar ook van Duizendknoopsoorten (Polygonum-spp.) en Rabarber. Het sap wordt opgezogen via een soort steeksnuit. Bij aanraking scheiden ze een stinkende vloeistof af die moeilijk is te verwijderen. Op de foto 3 exemplaren die zich laafden aan de zomerzon in Schollebos.

Citroenlieveheersbeestje (Psyllobora vigintiduopunctata). Ook wel Tweeëntwintigstippelig Heersbeestje genoemd (viginti = 20, duo = 2, punctata = stippels). Die 22 stippen zitten op de dekschilden; daarnaast nog 5 stippen op het halsschild. Dit heersbeestje leeft van meeldauw op bladeren (daardoor verspreidt het dit meeldauw ook!) en is algemeen. Er zijn in Nederland zo’n 60 soorten Lieveheersbeestjes (familie Coccinellidae) en ze behoren tot de Kevers (Coleoptera). Het aantal stippen zeg niets over de leeftijd van heersbeestjes!

Rode Amerikaanse Rivierkreeft (Procambarus clarkii). In Schollebos een voetpad overstekend en overdekt met zand. Een zeer schadelijke invasieve exoot, die – hoe vreemd ook – nog steeds wettelijk beschermd is. Ze eten alle waterplanten, kleine inheemse diertjes en ondergraven oevers en dijken. Wat SNC betreft: beschermde status zo snel mogelijk opheffen en vrijgeven voor vangst. In Capelle overal aanwezig in sloten en vijvers. Na regenbui in voorjaar/zomer trekken mannetjes erop uit om een vrouwtje te zoeken om te paren en vrouwtjes om hun eieren af te zetten. Is moeilijk voor leken om te onderscheiden van Europese Rivierkreeft, maar die komt in Nederland nog maar op 1 plekje voor (vandaar beschermde status voor alle rivierkreeftsoorten). De Amerikaanse soort is overbrenger van de kreeftenpest: zelf redelijk immuun daarvoor, maar dodelijk voor de Europese Rivierkreeft.

Esdoornvlekkenzwam (“Inktvlekzwam“, Rhytisma acerinum). Op de bladeren van de Esdoorn als zwarte “inktvlekken” in nazomer/herfst te zien. De zwam overwintert in de afgevallen bladeren. Pas wanneer de Esdoorn weer in voorjaar nieuw blad heeft gevormd komen de sporen vrij om dit nieuwe blad weer te besmetten. Hoe slim! Zeer algemeen. De boom ondervindt weinig schade.

Bruinrode Heidelibel (Sympetrum striolatum; vrouwtje). In mijn achtertuin met flinke vijver steeds op zelfde uitvalsbasis om regelmatig op te vliegen om een klein insect te verschalken. Behoort tot de familie Korenbouten (Libellulidae). Mijn eerste exemplaar van deze soort hoewel het een algemene soort is. Andere heidelibelsoorten in Capelle zijn Bloedrode en Steenrode Heidelibel. In totaal zijn in Capelle ruim 20 soorten libellen waargenomen. Voor goede waarneming/foto’s zijn een goede verrekijker of telelens heel handig (je kan dan op afstand blijven).

Gewoon Wimperzwammetje (Scutellinia scutellata). Het leek wel een gekleurde punaise. 0,5-1 cm doorsnee. Normaal duidelijk zichtbare zwarte wimperdraadjes langs de rand, maar hier nauwelijks meer te zien (mede door mijn schuld door uitgebreid te voelen). Op dood hout, algemeen, maar ik zie ze echt maar zelden terwijl ik er altijd attent op ben. Schollebos.

De eerste “echte” herfstpaddenstoelen zijn al weer te zien:

Gewone Zwavelkop (Psilocybe fascicularis).

Zeer algemeen op dood hout. Altijd in grote groepen. De hoed met zwavelkleur. Giftig. Schollebos.

Weinig vogelnieuws. Bosuil laat zich weer horen in Schollebos. Gierzwaluwen zijn weer vertrokken naar Zuid-Afrika. Twee uitgevlogen sperwerjongen waren ruim 1 week langs Spartavelden in Schollebos te zien en te horen. IJsvogels waarschijnlijk bezig met 2e of 3e broed in Schollebos.

Nog steeds Blauwalg aanwezig in Schollebos. SNC blijft voorlopig testen.

Marjolein trof in haar tuin (Schenkel) de rups aan van de Windepijlstaart (Agrius convolvuli; foto Marjolein Martveld). Een grote nachtvlinder (5 cm) die in deze regio haar eitjes afzet op Haagwinde (“piespotjes”). De rups is 9-10 cm lang en pinkdik; de kleur varieert van groen tot bruine schakeringen. De soort is vrij zeldzaam en voor zover ik weet is dit de eerste waarneming in Capelle. De rups verpopt onder de grond. De vlinder zelf (foto internet) trekt in najaar naar het zuiden.

Zo zie je maar weer dat zelfs zo’n ongewenste tuinwoekeraar toch belangrijk is voor een prachtige vlinder!

Op Haagwinde (Convolvulus sepium) in het Schollebos trof ik nog een soort aan die van deze plant afhankelijk is: de Winderoest (Puccinia convolvuli), een schimmel behorende tot de Roesten (Pucciniaceae). Roesten hebben een ingewikkelde voortplanting. Zou algemeen zijn, maar waarnemingen zijn beperkt (tja, wie let daar op…). In Schollebos ook de Peer-Jeneverbesroest en de Amandelwilgroest aanwezig.

Op de bloemschermen van Gewone Berenklauw krioelde het van de Soldaatjes (Weekschildkevers, familie Cantharidae). Deze hier is de meest algemene soort: Kleine Rode Weekschildkever (Rhagonycha fulva). Vaak in grote aantallen parend op de bloemschermen. Ze eten kleine insecten, nectar en stuifmeel. Ook op de schermen van andere schermbloemigen te zien zoals Fluitenkruid dat nu echter is uitgebloeid.

Witte Reus (Volucella pellucens; foto internet). In dit geval geen wasmiddel, maar een grote zweefvliegsoort. Naast bijen en hommels spelen ook zweefvliegen een belangrijke rol bij de bestuiving van planten. De Witte Reus is algemeen en goed herkenbaar. De eitjes worden gelegd in nesten van Gewone Wesp, Duitse Wesp en Hoornaar; de larven voeden zich daar met het afval in die nesten. Niet doodslaan a.u.b. , ze steken niet!

Stokroossnuitkever (Rhopalapion longirostrae; foto Rob van Dorland). Een mooie macrofoto van dit parend paartje. De soort is “monofaag” (uitsluitend levend van) op Stokroos , een tuinplant die ook verwilderd is (o.a. in Vlindertuin en de 2 Insectenburchten in Schollebos). Kenmerkend is natuurlijk de extreem lange “snuit” van vooral het vrouwtje (bijna net zo lang als de rest van het lichaam). Die “snuit” is een extreem vergroeid samenstel van monddelen waarmee hij eet en knaagt.

Stokroos (Alcea rosea). Oorspronkelijk afkomstig uit West-Azië, behoort tot de Kaasjeskruidfamilie (Malvaceae). In 16e eeuw in Nederland geïmporteerd. Diverse kleurvarianten als cultivar. De stokroossnuitkevers eten de zaden, bladeren en bloemen, maar de schade voor de plant is slechts gering. Ze leggen hun eitjes in de bloemknoppen waarna de larven zich verder ontwikkelen in de vrucht. De kever zelf is ook uit Azië afkomstig, maar werd pas in 1993 in Nederland voor het eerst waargenomen; inmiddels is de kever algemeen waar stokrozen voorkomen.

Naast beestjes natuurlijk ook leuke bloemen.

Gewone Engelwortel (Angelica sylvestris). Op een enkele plaats in Schollebos bloeiend langs oevers. Een grote, prachtige plant behorend tot de familie Schermbloemigen (Apiaceae, vroeger Umbelliferae). Belangrijke voedselplant voor Zweefvliegen en Soldaatjes (zie boven). Niet verwarren met de zeer schadelijke invasieve exoot  Reuzenberenklauw! De bloemschermen van alle soorten lijken allemaal op elkaar!

Heelblaadjes (Pulicaria dysenterica). Langs de oever van de “ijsvogelvijver” in het Schollebos volop bloeiend. Voorheen op meer plaatsen, maar door intensief maaien nog maar op deze ene plaats. Hopelijk met het nieuwe maairegime weer op meer plaatsen terugkerend. Behoort tot de familie van Samengesteldbloemigen (Compositae) of nu anders benoemd Asterachtigen (Asteraceae). “Samengesteld” want elk bloemhoofdje bestaat uit wel 100 echte buisbloempjes (de gele korreltjes in het midden) en de lintbloempjes daar omheen, net als bij madeliefjes bijv. Omdat die kleine buisbloemetjes afzonderlijk geen insecten zouden trekken om bestoven te worden moet je een list verzinnen: bij elkaar gaan zitten met versiering eromheen, waardoor je op een echte bloem lijkt!  De plant werd vroeger gebruikt als medicijn tegen dysenterie, maar of dit werkte?? Overigens “Heelblaadjes” is enkelvoud: hoe luidt het meervoud??

En dan nog een “alien”:

Heksenboter (Fuligo septica). Een Slijmzwam (Myxomyceet), eigenlijk geen echte zwam/schimmel. Het “Plasmodium” – hier op foto – is eigenlijk 1 monsterachtig grote cel dat zich al kruipend voedt met micro-organismen op dood hout. Uiteindelijk verhardt de buitenrand en worden er sporen gevormd die zich verspreiden door wind. Algemeen.

Tot slot:

SNC test het water bij hondenstrandje in Schollebos 1x per week op Blauwalg. De test op31 juli was helaas positief. Een waarschuwingsbord is geplaatst. Indien een volgende test weer negatief is (geen blauwalg) zal SNC het bord afdekken.

SNC heeft gemeente erop geattendeerd dat langs Spartaterrein-Schollebos 2 dode Iepen staan (Iepziekte) die verwijderd moeten worden, wat inmiddels ook is gebeurd.

Hoog zomer. De broedtijd is voor de meeste vogels voorbij en het vogelgezang is dan ook een stuk minder geworden. De ruitijd is aangebroken en dan houden vogels zich rustig om niet op te vallen en prooi te worden voor bijvoorbeeld jagende sperwers. Toch zijn nog wel vogels te horen, sommige omdat ze een 2e broed ambiëren. Merel, Zanglijster, Zwartkop en Kleine Karekiet zijn o.a. nog te horen. Onze zwaluwwerkgroep is nog bezig de broedresultaten van Huis- en Boerenzwaluw te evalueren.

Voor veel vlinders breekt weer een nieuwe voortplantingsperiode aan na de zogenaamde Junidip. De eerste voorjaarsgeneratie heeft zich voortgeplant en is daarna gestorven. De cyclus van ei-rups-pop-imago van de 2e generatie vergt een paar weken, wat resulteert in weinig vlinders in juni. Nu zijn er weer vlinders volop, ook mede dankzij het minder maaien van ruige gazons waardoor meer eitjes, rupsen en poppen kunnen overleven.

Keizersmantel (Argynnis paphia).

Naast de algemene soorten werd deze week zelfs de zeldzame Keizersmantel waargenomen langs de ’s Gravenweg ter hoogte van de Kinderboerderij Klaverweide. Tot 2015 als uitgestorven in Nederland beschouwd maar weer langzaam oprukkend vanuit Limburg. Een mogelijke 2e waarneming achter Capelseweg (nog niet geverifieerd).

De 2 jongen van het 1e ooievaarsnest langs de ’s Gravenweg zijn uitgevlogen. Gisteren liepen ze samen met pa en ma te foerageren op het weitje van de nestpaal.

Deze week heeft SNC voor de eerste keer het water getest bij het hondenstrandje in Schollebos op Blauwalg. De laatste paar jaar kwam daar elke zomer deze giftige alg voor. Het binnen krijgen van met blauwalg besmet water kan leiden tot ernstige ziekteverschijnselen. Niet alleen honden worden er ziek van, maar ook mensen (kinderen die vaak met hun hond daar het water ingaan). Waterschap Schieland en de Krimpenerwaard test alleen officiële zwemwateren. De vijvers in Schollebos zijn dat niet. Gemeente test ook niet. SNC heeft nu met gemeente afgesproken dat SNC dit 1x per week in zomer gaat doen. Gemeente betaalt de testen. Bij aanwezigheid van blauwalg wordt direct een waarschuwingsbord geplaatst. De eerste test was gelukkig negatief.

Gele Korstzwam (Stereum hirsutum).

Paddenstoelen, zwammen en andere schimmelsoorten zijn er het hele jaar door en niet alleen in de herfst. Deze trof ik aan in Schollebos op dode stam. Twijfel: misschien toch Twijgkorstzwam (Stereum ochraceoflavum)?

Blijft desalniettemin een fraaie zwam.

Peer-Jeneverbesroest. Roesten zijn schimmelsoorten die blad van hun gastheren aantasten. Ze hebben een heel ingewikkelde voortplantingsmethode, waarbij vaak meerdere plantensoorten  betrokken zijn. In dit geval een soort stuivertje wisselen tussen – in dit geval – een wilde perenstruik (langs Sparta-pad Schollebos) en een cultivar van een Jeneverbessoort (waar staan die??).

Zomerbloeiers volop. Hier enkele “bijzondere”:

Grote Kaardenbol (Dipsacus fullonum). Je zou het niet zeggen, maar behoort tot de Kamperfoeliefamilie (Caprifoliaceae). In Schollebos deels oorspronkelijk wild, maar ook deels uitgezaaid met zaad ervan. De met stekels bezette bloemhoofden werden vroeger gebruikt om schapenwol te ’kaarden’: de haren in parallelle stroken strijken zodat men er woldraden mee kon maken. De bloeiwijze is ook apart. De eerste bloemetjes verschijnen in het midden als een krans. Als deze krans is uitgebloeid, verschijnen boven en onder deze 1e krans een nieuwe bloemenkrans. Daarna weer een nieuwe krans boven de bovenste en onder de onderste. Op deze foto te zien. Een goede insectenplant en de zaden zijn zeer geliefd bij Puttertjes.

Brede Wespenorchis (Epicactus helleborine helleborine).

Nu net bloeiend. Schollebos, maar ook in tuinen en parken in Capelle. Onopvallend, want de bloemetjes knikken naar omlaag zodat je van boven af kijkt tegen de groene kelkblaadjes. Bloemetjes lijken op bepaalde vrouwtjeswesp en verspreiden ook geurstoffen die die vrouwtjeswespen ook verspreiden. De mannetjeswespen worden dus dubbel verleid om de bloemetjes te bevruchten met stuifmeelhaltertjes van eerder bezochte bloemetjes. Een plant met evolutionaire intelligentie! Overigens: “Orchis” = grieks voor testikel: de grondgebonden orchideeën hebben 2 wortelknolletjes die lijken op…. What’s in a name…

Tot slot: ik voel onvrede over gemaakte afspraken m.b.t. maaien in Schollebos. Gaan we nog een hartig woordje over hebben met gemeente. SNC heeft vele tientallen uren geïnvesteerd om gemeente hierbij te helpen.

Madeliefje (Bellis perennis).

We hadden al een Nationale Vogel: de Grutto. Door de radiorubriek “Vroege Vogels” was nu een verkiezing uitgeschreven voor de Nationale Bloem, want die bestond niet. Volkomen terecht werd het onverwoestbare Madeliefje de winnaar. Alleen de naam al: Bellis (schoonheid) perennis (het hele jaar door). Het madeliefje bloeit bijna het hele jaar, ook ’s winters als het niet echt streng vriest. “Made”= weide, dus het liefje van de weide. Een “Straatmadeliefje” was een naam voor een knappe deerne als vrouw van lichte zeden. Kinderen maakten bloemenkransjes voor in het haar, en wie kent niet “ze houdt van me, ze houdt niet van me” bij elk wit kransbloempje dat van een madeliefje werd geplukt.

Elk geel puntje is een apart bloemetje met alles erop en eraan, maar in je eentje val je daarmee niet op voor insecten om je te bestuiven. Om wel op te vallen ga je dus met vele anderen bijeen zitten en omring je je samen ook nog met vele witte (steriele) lintbloemetjes: tezamen net een echte flinke bloem… Die lintbloemetjes omsluiten bij regen of kou de gele vruchtbare bloemetjes, bij zonneschijn vormen ze juist een paraboolantenne die het zonlicht concentreert naar de gele bloemetjes: een prachtig mechanisme ter bescherming en bevordering van de zaadkiemen. Madeliefjes zijn eetbaar en werden vroeger ook medicinaal gebruikt bij kneuzingen.

In het guldentijdperk hadden we op het 100-guldenbiljet de Snip als afbeelding. Waarom op onze eurobiljetten niet onze nationale Grutto en Madeliefje? Ik stem voor!

Kort nieuws:

– Vrijwel zeker zijn recent de ijsvogeljongen uitgevlogen in Schollebos. IJsvogelpaartje brengt per seizoen zeker 3 nesten voort. Wachten dus op hopelijk het volgende.

– In Schollebos recent meerdere keren gespot: Waterral, Koekoek, Bosrietzanger. Gisteren 4 overvliegende Lepelaars (!). De bosrietzanger wordt mogelijk een nieuwe broedvogel in Capelle.

– 2e Ooievaarsnest langs ’s Gravenweg 1 koppie gezien van net uitgekomen jong. De 2 jongen van 1e nest staan op uitvliegen.

– Langs ’s Gravenweg (oostelijk deel) een nieuw territoriumzang van Cetti’s Zanger

– Gisteren het rietmaaien bij Dubbelspoor (Schollevaar) stilgelegd i.v.m. broedseizoen (Kleine Karekiet). Maaien van riet pas in late najaar of winter!

– SNC heeft vragen gesteld aan gemeente over de status van het Hertenparkje in Wegelingpark en het gebiedje naast het Oude Laantje. Gemaakte afspraken en beloftes in het verleden zijn niet nagekomen.

– SNC heeft Rijkswaterstaat nogmaals om antwoord gevraagd op het verzoek omtrent het beheer van de Oeverzwaluwwand en de Beverburcht langs de IJssel. Tot nu toe nog steeds geen antwoord… 

– Komende vrijdag vergadering met gemeente. Belangrijkste items zijn Beleid Invasieve Exoten (Reuzenberenklauw, Japanse Duizendknoop), Maaibeheer, Intra-stedelijke ecologische verbindingszones, Vlindertuin.

– Voor uw Agenda: onze Zomerexcursie : zaterdag 8 juli 14.00 uur. Start bij Pannenkoekenhuis Schollebos langs de Bermweg. Inschrijven niet nodig, gratis (maar vrijwillige bijdrage wordt in dank aanvaard). Duur circa 2 uur. Flora, Fauna, Beheer Schollebos.

Om te beginnen een gastschrijven door Eric Stockx, medebestuurslid van SNC en ook vertegenwoordiger van lokale KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging):

                           Werkgroep Weidevogels Hitland 

De aanleiding tot de vorming van de Werkgroep Weidevogels Hitland door SNC was dat er steeds minder Grutto’s en Tureluurs gehoord en gezien worden in Hitland. Vroeger was er een Natuurwacht Krimpen aan den IJssel die met vrijwillige “weidewachters” de weidevogels en hun nesten en jongen telden samen met 4 van de 5 in Hitland nog aanwezige boeren. Na de opheffing van de Natuurwacht en de steeds verder dalende broedresultaten zijn de weidewachters er ook mee gestopt. Er zijn nu nog maar 2 boeren die een contract hebben met het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard om de nesten en kuikens te beschermen, waarvan er maar 1 nog echt actief mee bezig is. 

Kievitsnest in Hitland.

Scholekster met jong in Hitland.

  In samenwerking met KNNV IJssel en Lek zijn na een drietal instructielessen bij Natuur en Vogelwacht Krimpenerwaard 5 nieuwe weidevogelwachters dit jaar begonnen om 1x per week in Hitland het weidevogelbestand te monitoren: aantal nesten, aantal jongen, aantallen predatoren (die de nesten roven). Samen met de enige nog actieve weidevogelbeschermende boer werden op zijn kavel dit jaar nesten met kuikens aangetroffen van Kievit (5), Tureluur (3), Grutto (3), Scholekster (1) en Slobeend (1, maar nest ging verloren). Uiteraard worden ook zoveel mogelijk weidevogels elders in Hitland gemonitord. Kieviten en Scholeksters foerageren veelal op de weilanden, Grutto’s en Tureluurs vaak ook buitendijks langs de IJssel. 

Grutto.

Volgend jaar willen we in het broedseizoen opnieuw aan de slag met een grotere ploeg. Wil u meedoen, geef u dan op via eric@natuurvriendencapelle.nl . Hopelijk kunnen we nog lang genieten van deze bedreigde weidevogels.

Tot zover de bijdrage van Eric. 

Reuzenberenklauw. Na 4 middagen Reuzenberenklauw maaien en afsteken vonden we toch nog een paar groeiplaatsen. De grootste ervan met een paar honderd planten hebben we met de bosmaaier gemaaid en niet afgestoken helaas. Belangrijkste is dat ze niet in bloei komen en zich niet verspreiden via hun zaden. De andere plekken nemen we komende zaterdag onder handen. De komende paar jaar zullen we regelmatig al deze plaatsen opnieuw moeten maaien/afsteken om de planten uit te putten. Dus vrijwilligers: sta paraat! Jullie inzet is hard nodig!

Dan nog een paar leuke waarnemingen van onze waarnemingsappgroep:

Rietorchis (Dactylorhiza praetermissa). Langs de ’s Gravenweg tussen Kanaalweg en fietspad Kanaalpad staan diverse bloeiende Rietorchissen. Vrij algemeen, maar in Capelle schaars. Gemeente op hoogte gebracht en gevraagd om daar zeker een maand nog niet te maaien.

Geribde Prachtblindwants (Miris striatus; foto Rob van Dorland). Algemeen, maar vind hem maar eens en dan nog mooi op de foto krijgen! Een wants behorende tot de zeer grote familie Blindwantsen (Miridae) die in Europa alleen al zo’n 1200 soorten telt. Het bijzondere van deze soort is, dat het de enige soort is die carnivoor is en leeft van rupsen en larven van andere insecten. Vrijwel alle andere soorten zijn “fytofaag”: eten uitsluitend planten.

Lindeviltmijt (Eriophyes exilis f. leiosoma). De meeste mensen zijn zich nauwelijks bewust van de miljoenen soorten planten, dieren, schimmels, bacteriën en virussen op deze aardbol. Ik laat me iedere keer weer verrassen. De Lindeviltmijt parasiteert op bladeren van Lindes. De boom reageert daarop door te proberen deze mijten af  te stoten door de aanmaak van afstootweefsel in de vorm van Gallen. En dat is weer net wat die mijten willen: voedsel! Deze gallen trof ik aan langs Spartaterrein in Schollebos. Mijten zijn geen insecten maar spin-achtigen. Vele soorten insecten, mijten en schimmels veroorzaken ook Gallen in bladeren van bomen en planten.

Afgelopen week in Schollebos een paar bijzondere en leuke waarnemingen:

Boomvalk (Falco subbuteo). Een “zomergast” (broedt in Nederland alleen in zomer en overwintert in Afrika). Broedgevallen in Capelle niet vastgesteld, maar wel zijn in nazomer altijd wel waarnemingen van jagende boomvalken in Capelle (jagen op grote libellen en kleine vogels boven de boomkruinen). Nu werd ik in Schollebos verrast in na-lente door een vanuit een boom roepende boomvalk die vervolgens wegvloog. Even later – waarschijnlijk dezelfde – idem langs Spartaterrein. In de vlucht herkenbaar door zijn silhouet als een anker (net als Gierzwaluw, maar dan veel groter). Het Schollebos is qua omgeving zeker geschikt om er te broeden.

Bosrietzanger (Acrocephalus palustris; foto Rob van Dorland).

Frank Oling spotte afgelopen week op 2 plaatsen zingende Bosrietzangers langs Nieuwerkerkse Tocht in Schollebos. Door de jaren heen zijn er meerdere waarnemingen aldaar. Rietzangertjes lijken erg veel op elkaar qua uiterlijk (een “KBV-tje” : Klein Bruin Vogeltje), maar zijn vooral door hun zang goed te onderscheiden  (zo zingt deze vogel)  Rob van Dorland ging direct op pad om hem op de gevoelige plaat vast te leggen. Nog geen broedresultaten in Schollebos bekend, maar zeker geschikt ervoor: voorkeur voor kruidenrijke vegetatie (Fluitenkruid, Raapzaad, Brandnetel) langs water en riet.

IJsvogel (Alcedo atthis). Ik had al zo’n 2 weken geen ijsvogels gezien langs de “IJsvogelvijver” in het Schollebos. Tot afgelopen 1e pinksterdag. Tot mijn vreugde vloog een ijsvogel regelmatig zijn oude broedoever in om zijn jongen voedsel te brengen. Daarna het nest weer verlatend om vanaf nabij gelegen dode struik meerdere keren te badderen om de viezigheid van het nest af te spoelen. Misschien zelfs een 2e broed, want al weken geleden zelfde gedrag. IJsvogel produceert 3, soms 4 broedsels per seizoen! Rob van Dorland maakte de dag erna deze foto: visje in de bek!

Afgelopen zaterdag met 10 man/vrouw voor 3e keer Reuzenberenklauw verwijderen in Schollebos. Zwaar werk: dikke wortels met een scherpe spa ondergronds afsteken. Op enkele plaatsen eerst gemaaid met de bosmaaier en daarna afgestoken omdat we er anders niet goed bij konden komen. Iedereen met beschermende kleding om blaren te voorkomen.

Trouwe medewerker Jos (74!) had het zwaar, maar werkte stug door. Dank aan de vrijwilligers!

Na afloop gezellig een drankje op terras van Pannenkoekenhuis.

Martijn ontdekte helaas diezelfde dag na afloop nog een enorm areaal met louter Reuzenberenklauw langs het talud van Sparta. Hij heeft een deel al weggemaaid, maar er resteert nog groot stuk. Gaan we alsnog maaien.

Het ooievaarspaar langs de ’s Gravenweg heeft tenminste 2 jongen (foto Yvonne Commijs). Over het 2e nest iets verder richting Nieuwerkerk nog geen recente info, maar nest wel nog bezet. Dit ooievaarspaar heeft tot nu toe zo’n 10 jongen grootgebracht in 4 jaar.

Veenmol (Gryllotalpa gryllotalpa). Een van de grootste insecten van West Europa (mannetje 4 cm , vrouwtje 5-7 cm) en in Nederland vrij zeldzaam. Was een beschermde soort, maar dat is inmiddels niet meer het geval. Een soort Krekel die voornamelijk ondergronds leeft van plantenwortels, regenwormen en larven van andere insecten die ondergronds leven. Zoals de naam al zegt, komt hij vooral voor in veengebieden. Hun voorpoten lijken op die van mollenklauwen: echte gravers! In de paartijd (voorjaar) komen ze boven de grond. Het mannetje maakt dan ’s avonds en ’s nachts een langgerekte triller (klik hier voor het geluid van de veenmol) om een vrouwtje te lokken bij de ingang van een door hem gemaakt holletje. Bovengronds kunnen ze ook vliegen! Jurriaan, onze nieuwe bestuurslid,  trof in Schollebos op 2 plaatsen ’zingende’ veenmollen aan. 

Afgelopen zaterdagmiddag met 8 man in Schollebos honderden Reuzenberenklauwen afgestoken en/of gemaaid. Na 2 middagen ongeveer op de helft. Aanstaande zaterdag  dus wederom aan de slag. Graag weer vrijwilligers!!! Verzamelen om 13.30 bij Pannenkoekenhuis aan de Bermweg.  Lange broek, lange mouwen, handschoenen en – indien mogelijk – een goede spa. Na afloop gezellig een drankje aangeboden in Pannenkoekenhuis. Ook elders in Capelle neemt Reuzenberenklauw enorm toe: niet voor niets een gevaarlijke “Invasieve Exoot”! 

Koekoek (Cuculus canorus). Aan de late kant werd langs Schollebos ook de Koekoek weer gehoord. De roep “koekoek” is afkomstig van het mannetje dat hiermee een vrouwtje hoopt te lokken. Vrouwtjeskoekoek legt 1 ei per nest van andere vogels, waarbij zij zich specialiseert op 1 bepaalde soort, hier waarschijnlijk op de nesten van Kleine Karekiet. Zowel man- als vrouwkoekoek zijn na “gedane arbeid” al weer snel vertrokken naar hun overwinteringsgebieden in Afrika om de zorg voor hun kroost over te laten aan de arme karekietjes (“Broedparasitisme”).

Gewoon Vogelmelk (Ornithogalum umbellatum).Een prachtige bloem, beschermd! Door SNC uitgeplant in Schollebos en nu bloeiend. Behoort tot de Aspergefamilie (Asparagaceae). Inheemse soort, maar ook als tuinplant verkrijgbaar. Is wel giftig! Zoek langs 1e voetpad rechts na Pannenkoekenhuis.

De lente komt geleidelijk aan haar eind, zomer nadert. In het Schollebos zijn Daslook en vele andere echt vroege lentebloeiers uitgebloeid. Keurig getimed, want nu is het de tijd voor struiken en bomen die het licht voor deze bloemen wegnemen en voor schaduwverdragende bosplanten die nu snel opkomen. In meer open gebieden komen de zomerbloeiers al weer tevoorschijn.

De Meidoorns staan in bloei en verspreiden een heerlijk zoete geur.

Eenstijlige Meidoorn (Crataegus monogyna). Een vertegenwoordiger van de Rozenfamilie en een belangrijke struik voor insecten en (bessen!) vogels.

Hulst (Ilex aquifolium). Ook de Hulst staat nu in bloei. De Hulst is “Tweehuizig”: de mannelijke en vrouwelijke bloemen staan op verschillende struiken. Hier een vrouwelijke struik die later dus drager is van de rode bessen. De onderste bladeren hebben meer stekels dan de bovenste bladeren, waarschijnlijk als bescherming tegen vraat van grote grazers. De altijd groene struiken worden ’s winters vaak bezocht door Goudhaantjes op zoek naar voedsel. De bessen worden door vogels pas gegeten als er weinig anders is om te eten.

In mijn achtertuin de eerste libellen: Juffertjes. Juffertjes zijn de kleinste libellensoorten, maar nog steeds roofinsecten!

Vuurjuffer (Pyrrhosoma nymphula). Vaak bij tuinvijvers zoals bij mij. Een van de vroegst vliegende libellen. Algemeen. 

Variabele Waterjuffer (Coenagrion pulchellum). Ook een algemene soort.

“Hollands Kant” (Fluitenkruid, Anthriscus sylvestris). In de open gazons staat nu Fluitenkruid massaal in bloei. Momenteel een van de kandidaten voor Nederlands Nationale Bloem. Door Jac.P. Thijsse (1865-1945; oprichter Natuurmonumenten, Verkadealbums, onderwijzer, veldbioloog) Hollands Kant genoemd naar analogie van het vermaarde Brussels Kant. Overzie de massaal bloeiende planten en zie de fijnmazige witte kantstructuur. Hoe plastisch wist deze schoolmeester dit te verwoorden! De naam Fluitenkruid verwijst naar het kindergebruik om een fluitje te maken van de stengel. De bloemen zijn vooral in trek bij zweefvliegen.

SNC ook op 11 mei vertegenwoordigd op de “Capelse Groenmarkt”. Doel: versterking stadsbiodioversiteit. Groenere tuinen (Tegels eruit, planten erin). Diverse groen-geallieerde instanties deden ook mee (Bomenstichting, Natuur- en milieueducatiecentrum De Hooiberg, KNNV, Ambrosiusgilde, Groene Motor e.a.

Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum)

Komende zaterdagen 20 en 27 mei gaan we weer met vrijwilligers aan de slag om de opmars van Reuzenberenklauw in Schollebos terug te dringen door ze met een spa ondergronds af te steken. Een prachtige plant die wel 4 meter hoog kan worden en ooit geïmporteerd als sierplant. Wel een gevaarlijke plant: het is een invasieve exoot (woekert ten koste van inheemse planten) en veroorzaakt bij huidcontact enorme blaren die snel kapot gaan en gaan ontsteken (2e graads brandwonden). Vooral gevaarlijk voor kinderen (waar is mijn voetbal?), maar ook voor honden en ook voor paarden. Europese wetgeving verplicht overheid deze invasieve exoot te bestrijden. Meld het bij de gemeente als deze plant in uw wijk ook voorkomt!

Als u mee wilt doen met de bestrijding van deze fraaie, maar gevaarlijke plant: zaterdag 20 en 27 mei, 14.00 uur verzamelen bij Pannenkoekenhuis Bermweg. Ter bescherming aanbevolen: dichte, stevige schoenen, lange broek, lange mouwen, handschoenen. En als u een spa heeft, gaarne meenemen.