Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. (SNC)

De herfst is voor 2/3e voorbij en de winter nadert. Tot nu toe dit jaar weinig paddenstoelen (langdurige droogte), maar toch wel enkele leuke soorten.

Paarse Schijnridderzwam (Lepista nuda; foto Else). Else (wil niet met achternaam genoemd worden) trof dit fraaie exemplaar aan op het sportcomplex Schenkel. Is algemeen en groeit op humusrijke grond. Het is een “plaatjeszwam”: de plaatjes (Lamellen) waar de sporen worden gevormd zijn hier duidelijk te zien.

Grote Stinkzwam (Phallus impudicus; Schollebos). Altijd associaties oproepend, ook bij de naamgever van deze soort dus (Latijn voor “Schaamteloze Penis”). En stinken doet hij: op meters afstand is de penetrante lijkenlucht te ruiken. Hiermee trekt hij vliegen aan die zich tegoed doen aan het zoete stinkende slijm  aan de top en daardoor de zwarte sporenmassa verspreiden totdat die op is en de top niet meer zwart is. Op humusrijke grond en algemeen.

Witte Kluifzwam (Helvella crispa; Schollebos). Met een beetje fantasie lijkt deze op een hondenkluif. Bijzondere vorm: sterk geplooide holle steel en een bijna omgeklapte hoed met lobben. Op humusrijke grond (giftig!).

Langsteelfranjehoed (Psathyrella conopilus; Schollebos). Een teer plaatjeszwammetje met -in verhouding- lange steel. Op houtsnippers en soms op humusrijke grond. Algemeen, vaak in groepjes zoals hier.

Rond deze tijd zijn gewoonlijk diverse wintergasten aanwezig in Capelle. Dit jaar echter tot nu toe erg weinig. 

Dodaars (Tachybaptus ruficollis; archieffoto). Een schuwe kleine fuutsoort met een wit verenbosje (“Dod”) aan hun achterwerk (“Aars”). Enkele exemplaren bivakkeren al een tijdje in Nieuwerkerkse Tocht (Schollebos) waar rietkragen zijn om zich te verschuilen. Nederlandse broedvogel, maar alleen in najaar en winter in Capelle.

Appelvink (Coccothraustes coccothraustes; archieffoto). Frank Oling spotte vorige week een groepje Appelvinken langs de Nieuwerkerkse Tocht in Schollebos. Een forse vinkensoort met hele dikke snavel waarmee hij zelfs kersenpitten kan kraken.  Nederlandse broedvogel (niet in onze omgeving), maar vooral ook wintergast uit Noord Europa.

Houtsnip (Scolopax rusticola;archieffoto Schollebos). Zelf betrapte ik een Houtsnip in de bosjes langs het Spartaterrein in Schollebos. Net als een fazant op laatste moment klapvleugelend opvliegend. In najaar vaak doortrekker en soms hier overwinterend. Enige steltloper die in bos leeft. Broedt wel in Nederland.

Tot slot: in mijn vorige blog vermeldde ik de Visarend  die in Hitland gezien was. Wat blijkt: Sijmen van der Plicht heeft daarvan een prachtige actiefoto van gemaakt.

Visarend (Pandion haliaetus; foto S.van de Plicht). Broedt tegenwoordig in Nederland (Biesbosch). Overwintert in Afrika, dus dit exemplaar was een doortrekker die even hier bleef hangen.

Visarend  (Pandion haliaetus).Enkele weken terug werd in Hitland langs de golfbaan een Visarend gezien. Is niet de eerste keer; paar jaar geleden verbleef er een een paar weken lang in Hitland. Sinds enkele jaren broedt deze prachtige roofvogel in de Brabantse Biesbosch. Overwintert in Afrika.

Inktviszwam (Clathrus archeri). In de Heemtuin langs de ’s Gravenweg “bloeiden” weer de Inktviszwammen. De Heemtuin was een van de eerste plaatsen in Nederland waar deze soort voorkwam. Zelfs vanuit buitenland kwamen liefhebbers om er foto’s van te maken. Tegenwoordig komt de inktviszwam verspreid in bijna heel Nederland voor, maar hij blijft vrij zeldzaam. Dit jaar was er enige verwarring: toen de “eieren” op uitkomen stonden, bleek de volgende dag er van een aantal zwammen niet meer te zien dan een “leeg ei”. 

Na onderzoek werden de daders gevonden: naaktslakken hadden de net “uitgekomen” zwammen ’s nachts geheel opgevreten (foto Rob van Dorland)…

Sombere Knolparasolzwam (Chlorophyllum olivieri). Toen ik deze foto deelde met mijn medebestuursleden ontlokte dat bij onze secretaris de opmerking “daar wordt je dus vrolijk van”.

Heksenboter (Fuligo septica). Ook deze Slijmzwam (Myxomyceet) was te zien. Eigenlijk geen echte zwam of paddenstoel, maar behorend tot een heel aparte groep. Ze bestaan uit 1 groot lichaam (Plasmodium) met daarin duizenden kernen die niet door celwanden gescheiden zijn. Ze kruipen over het dode hout daarbij levend van bacteriën, algen en ander microscopisch klein materiaal. Bij rijping vormen ze vruchtlichaampjes waarin de sporen worden gevormd. 

Afgelopen zaterdag was onze jaarlijkse Herfstexcursie. Prachtig weer met zomerse temperaturen en dus ook een behoorlijke opkomst. We werden direct verrast door 2 buizerds en wat later door de roep van een Waterral langs de “IJsvogelvijver”. Uiteraard veel aandacht voor paddenstoelen waaronder de bekende giftige Vliegenzwam. Het rode velletje veroorzaakt bij inname hallucinaties. De witte stippen zijn restanten van het omhullende Velumvlies. In Schollebos elk jaar op zelfde plekje onder Berken. De ondergrondse schimmeldraden (Mycelium) zijn verbonden met de haarwortels van die berken. De paddenstoel ontvangt zo suikers die de bladeren van de boom aanmaken (fotosynthese) en de boom ontvangt mineralen van de paddenstoel: samenleven tot wederzijds nut (Symbiose). Daarnaast natuurlijk ook vele andere soorten zwammen en paddenstoelen. Door het warme weer waren er zelfs nog enkele vlinders te zien (Bont Zandoogje en Klein Koolwitje).

Bomenkap.

Komende week worden in het westelijke (oudste) deel van het Schollebos nog zo’n 20 zieke bomen gekapt, vooral essen die lijden aan essentaksterfte en nog een paar die omgevingsgevaarlijk zijn (takbreuk) of “Toekomstbomen” in hun groei belemmeren. Gemeente, SNC en een vertegenwoordiger van de Bomenstichting hebben deze bomen gezamenlijk geïnspecteerd en zijn het met elkaar eens.

Vlindertuin .

Op verzoek van SNC heeft de gemeente de Vlindertuin in het Schollebos kort laten maaien en maaisel af laten voeren. Het steeds terugkerende Riet en grote woekeraar Haagwinde was echt niet meer met een paar vrijwilligers onder de knie te krijgen. Gewerkt wordt nog aan een goede oplossing.

Oeverrijk

Gemeente heeft een druk bezochte inspraakavond gehouden over de inrichting van Capelseweg, Kanaalweg,  Bermweg-west en het Oeverrijk (het gebied gelegen tussen Bermweg-west, Kanaalweg en ’s Gravenweg). SNC heeft haar visie over het Oeverrijk ingediend dat voor een groot deel overeenkomt met die van de gemeente en vele bewoners: (her-)inrichten als landschappelijke natuur. Er volgen nog zeker 2 of 3 vervolgavonden.

We zijn inmiddels halverwege de herfst. Met het opwarmende klimaat en wat daar allemaal bij hoort (extreme droogte- en natte periodes) is de herfst niet meer als die voorheen was. Het gras groeit nog steeds (voorheen werden de koeien in oktober op stal gezet!), bomen staan nog steeds volop in blad en beginnen nu hier en daar pas te verkleuren. Begin oktober nog behoorlijk wat vlinders en nu ook nog wat libellen gezien.

Klimop (Hedera helix) bloeit nu al enige tijd volop (op foto in mijn achtertuin) en wordt uitbundig bezocht door honingbijen, zweefvliegen en vlinders die bij een zonnetje afkomen op de nectar en stuifmeel. Het is voor vele insecten een van de laatste voedselbronnen voor de winter invalt.

De vogeltrek is al enige tijd bezig. Onze Capelse zwaluwen, tjiftjafs, zwartkopjes, koekoek en andere zijn al vertrokken richting Afrika om daar te overwinteren. Wintergasten uit het hoge noorden en oosten stromen Nederland binnen, maar hiervan is in Capelle nog niet veel te zien. Deze Bladkoning (Phylloscopus inornatus) was wel een incidentele waarneming (omgeving Nieuwerkerkse Tocht). Broedt in Siberische taiga en steeds vaker in Nederland als wintergast. En niet te vergeten natuurlijk:

Roodborst (Erythacus rubecula). Overal zijn nu zingende roodborstjes te horen. Vele zijn afkomstig uit Scandinavië en Noordoost Europa. Zowel man- als vrouwroodborst zingen nu om een voedselterritorium vast te stellen: geen Love, but War! Indringers van soortgenoten worden bevochten soms tot de dood erop volgt…

Geen herfst zonder paddenstoelen, ook al zijn het hele jaar door paddenstoelen te vinden. Een selectie van de afgelopen weken in het Schollebos:

Toch maar weer deze Kroontjesknotszwam (Artomyces pyxidatus) omdat die hier in een schitterende formatie stond. 

Beukwortelzwam (Hymenopellis radicata). Een fraaie compositie op een dode stronk. Mijn eerste waarneming in Schollebos van deze soort, maar is algemeen in Nederland. Een ‘Plaatjeszwam’: aan de onderzijde van de hoed zijn plaatjes waar de sporen worden gevormd (gebruik spiegeltje om onderkant te bekijken en niet plukken dus!)

Grote Bloedsteelmycena (Mycena haematopus). Lid van de grote familie Mycena’s. Op dood hout in kleine en grote groepen. In de steel zit een bruinrood vocht (“Bloed”). Nu massaal te zien in Schollebos. Ook een Plaatjeszwam.

Roodsteelfluweelboleet (Xerocomellus chrysenteron). Boleten zijn gesteelde paddenstoelen met ‘Buisjes’ aan de onderzijde waar de sporen worden gevormd (“Buisjeszwammen “). Deze was omgetrapt (hond?) maar daardoor wel goed die onderkant te zien (gebruik bij intacte paddenstoelen een spiegeltje!). Elk jaar wel te vinden in Schollebos. Moet wel goed kijken, want vallen niet op!

Geel Hoorntje (Calocera cornea). Een Trilzwamsoort (gelatineuze lichamen die verdrogen bij droogte en na stevige regenperiode weer uitgroeien). Op dood hout en algemeen. Erg klein (ong. 1 cm), dus goed zoeken!

Gewone Zwavelkop (Hypholoma fasciculare).Een plaatjeszwam, nu massaal te zien in Schollebos en andere bosschages. Altijd in grote groepen. Verse exemplaren zijn zwavelgeel. Zeer giftig, maar niet dodelijk. 

Gele Korstzwam (Stereum hirsutum). Een van de grote familie Korstzwammen (Corticiaceae). Op dood hout, hier op de palissade van boomstammen achter manege. Geen Plaatjes- of Buisjeszwam: aan de onderkant kiemvliezen.

En nog vele soorten meer! Geïnteresseerd? Op 26 oktober is onze herfstexcursie. Start pannenkoekenhuis 14.00 uur. Inschrijven niet nodig. Kosten: gratis, maar vrijwillige bijdrage om onze stichting te ondersteunen is na afloop welkom.

Inmiddels is de meteorologische Herfst alweer begonnen (1 sept). Nieuwe warmterecords in augustus en beging september. Waar gaat het heen?? Veel bomen en struiken hebben een behoorlijke dreun gekregen van het erg natte voorjaar gevolgd door erg droge zomer, resulterend in vroegtijdig bladafval. Ook vlinders hebben het moeilijk. Pas weer een kleine opleving met het warme weer, maar bij onze vlindertellingen in het Schollebos zagen we niet één Kleine Vos of Citroenvlinder, die heel algemeen zouden moeten zijn. Wel weer verblijd met een aantal Distelvlinders (vorig jaar niet een gezien).

Distelvlinder (Vanessa cardui). Een echte wereldburger. Europese distelvlinders migreren in najaar naar Noord-Afrika om aldaar zich nog een keer te vermenigvuldigen en dood te gaan. De nakomelingen komen in het voorjaar weer terug naar onze contreien. 

Landkaartje (Araschnia levana), zomergeneratie. Slechts enkele waarnemingen van deze bijzondere vlinder. Bijzonder, omdat de voorjaarsgeneratie er heel anders uitziet. Waardplant is Brandnetel en daarvan zijn er genoeg…

Ook al gaat het slecht met de insecten (volgens onderzoeken 75% achteruitgang) worden er toch ook mooie waarnemingen gedaan van zeldzaamheden. Een van onze “hoffotografen” Paul Schrijvershof trof er afgelopen augustus twee:

Zuidelijke Heidelibel (Sympetrum meridionale, vrouwtje). Een Zuid-Europese soort, maar steeds vaker ook in Nederland (Klimaatopwarming?). In Nederland 9 soorten heidelibellen en enkele ervan ook in Schollebos (o.a. Bloedrode Heidelibel en Steenrode Heidelibel). Deze Zuidelijke Heidelibel werd door Paul in Capelle-West ontdekt. 

Mexicaanse Zwartsteel (Isodontia mexicana). Een zeldzame exotische graafwespsoort, niet invasief, afkomstig uit Noord-America. Wordt waarschijnlijk vaste Nederlandse soort. Graafwespen graven een holletje in zandige grond; zij verlammen rupsen met hun steek en plaatsen die rupsen in het holletje en leggen daarin een ei. De uitgekomen larve eet die verlamde rups levend op.

Peterseliebraam (Rubus laciniatus). De indeling van het geslacht Braam (Rubus) blijft een wirwar. Vroeger tig (onder-)soorten, toen slechts een paar soorten en nu weer die overvloed opnieuw. Maar de Peterseliebraam behield zijn status. Een verwilderde cultivar, op een enkele plek in Schollebos. De bladeren verschillen sterk van “gewone” braamsoorten, zij lijken op peterselieblad. De bramen zijn eetbaar.

Groot Blaasjeskruid (Utricularia vulgaris).  Een vleesetend waterplantje. In sloot tegenover ingang Capelse Golfbaan langs de ’s Gravenweg. De plant heeft geen wortels, maar onderwaterblaadjes waarmee het voedingsstoffen kan opnemen. Langs de onderwaterstengel groeien ook blaasjes waarin onderdruk heerst. Bij contact met bijv. een watervlo of muggenlarve springt een dekseltje open waarna het beestje naar binnen wordt gezogen en het dekseltje weer sluit en het beestje in een half uur wordt verteerd. Via sterharen aan de binnenkant van het blaasje wordt het water weer verwijderd waardoor de onderdruk weer wordt hersteld. Dankzij dit fenomeen kan deze plant ook overleven in voedselarmer water.  

Zwart Reuzenkussen (Brefeldia maxima). Voor de 2e keer op zelfde dode boomstam aangetroffen. Is niet algemeen. Het is een Myxomyceet oftewel een Slijmzwamsoort. Het is echter geen zwam/paddenstoel, maar ook geen plant of dier. Het is een heel aparte groep. Het jonge stadium (hier op foto) is eigenlijk 1 groot plasma-achtig lichaam (“Plasmodium”) van samengesmolten amoebeachtige cellen zonder celwanden met daarin vele kernen met DNA. Het plasmodium leeft van bacteriën, schimmeldraden en ander microscopisch klein materiaal en kruipt daarbij over het hout heen. Als de buitenkant verdroogt worden “vruchtlichaampjes” gevormd met sporen die verspreid worden. Ingewikkeld verhaal en een beetje kort door de bocht. Verder valt de naamgeving op “Zwart” Reuzenkussen. Wel bij rijping wordt het geleidelijk echt zwart. De dag na bovengetoonde foto zag het er zo uit:

Uiteindelijk wordt het helemaal zwart.

SNC test voor de gemeente in de zomer het water bij het Hondenstrandje in het Schollebos 1x per week op Blauwalg. Tot nu toe slechts 1x licht positief getest, maar verder gelukkig steeds negatief. Niet alleen is blauwalg gevaarlijk voor honden, maar ook voor mensen (regelmatig spelen er ook kinderen met hun honden in het water!). Het testresultaat wordt doorgegeven aan de appgroep “Honden Schollebos” en indien er blauwalg wordt vastgesteld wordt het waarschuwingsbord bij het strandje geopend.

Vorige week vergadering met gemeente en “Vrienden van het Schollebos”. Afspraken over laatste ronde “Revitalisatie” bospercelen gemaakt, betere aanpak ecologisch maaibeleid (puntjes op de i). 23 September vergadering met gemeente en “Capels Natuurnetwerk” (waar SNC aandringt op versterken van ecologische verbindingszones binnen Capelle en aansluiting op natuur buiten Capelle. 27 September  1-op-1 “Bijpraatbijeenkomst” gemeente en SNC. Er komt ook nog een aparte vergadering over de HAS-rapporten (een afstudeerproject van studenten aan de Hogere Agrarische School ’s Hertogenbosch over het Schollebosbeheer); daar worden ook zaken behandeld als Waterbeheer, Paden, Parkregels, Wandelroutes, e.d.

Kortom, werk genoeg aan de winkel.

Op 10 augustus hielden wij onze jaarlijkse Zomerexcursie.

Enthousiaste deelnemers en prima weer. Veel flora, diverse paddenstoelsoorten, in de boomkruinen roepende uitgevlogen Sperwerjongen, oefenend met vliegen en jagen. Oh’s en ah’s bij het grote gordijn van Bosrank in tegenlicht.

De week erop onze jaarlijkse Vleermuisexcursie (16 augustus). Ook hier enthousiaste deelnemers. Na een inleiding over vleermuizen op pad in het Schollebos. In de schemer konden we nog vleermuizen zien vliegen. In echte donker vertaalde de batdetector de voor ons onhoorbare vleermuisgeluiden in wel hoorbare geluiden. 3 Soorten waargenomen (Gewone Dwergvleermuis, Ross Vleermuis en Laatvlieger). Een minpuntje was wel dat het aantal vleermuizen dat we waarnamen beduidend kleiner was dan voorgaande jaren.

23 augustus een herhaling van onze Nachtvlindernacht. Met speciale lampen gericht op een gespannen wit laken en met zoete smeersels op bomen werden nachtvlinders gelokt die men kon fotograferen en identificeren met de gratis app Obsidentify. Zo’n 40 soorten was het eindresultaat. Veelal (hele) kleine motjes (“Micro-soorten”), maar ook diverse “Macro-soorten”. Op deze avond kwamen wel meer deelnemers op af dan de vorige keer, maar vrijwel allemaal fanatieke nachtvlinderhobbyisten. Kennelijk spreekt het “Nachtvlinderen” het “grote publiek” niet echt aan. 

Op 13 augustus ’s avonds een spectaculair onweer ten zuiden van Capelle, maar goed te zien. Zelf zeker 20 minuten buiten staan kijken net als vele anderen. Geen donder te horen (letterlijk). Marcus Breet filmde het vanuit zijn flat.

En helaas wel laat: in mei was zelfs in Capelle het Noorderlicht waar te nemen. Frank Oling maakte er foto’s van. 

Het Noorderlicht ontstaat doordat elektrisch geladen zonnedeeltjes botsen met moleculen in onze aardse atmosfeer. Die zonnedeeltjes komen vrij bij heftige zonnevlammen. Omdat ze elektrisch geladen zijn worden ze gevangen in het magnetisch veld van de aarde waardoor ze afgebogen worden naar de noord- en zuidpool. De moleculen die daar geraakt worden gaan als het ware gloeien, waarbij elk molecuulsoort een eigen gloedkleur uitstraalt: Aurora Borealis (noordelijk halfrond) en Aurora Australis (zuidelijk halfrond). Slechts zelden is het Noorderlicht zo ver zuidelijk te zien, dus voorlopig een unicum voor Capelle!

Een nakomerberichtje. Regelmatig worden er vooral ’s ochtends prachtige (macro-)nachtvlinders waargenomen in de fietstunneltjes langs de Capelseweg. Ik was te laat om ze in laatste blog te plaatsen, dus bij deze alsnog. Voor meer achtergrondinfo over de soorten: vlinderstichting.nl

Groot Avondrood (Deilephila elpenor; foto Paul Schrijvershof). Een Pijlstaartvlinder (familie Sphingidae). Algemeen. Veel waardplanten (waar eitjes op afgezet worden en de rupsen van leven) zoals Klein Springzaad, Kattenstaart en Teunisbloem, alle in Schollebos overvloedig aanwezig. Een, soms twee generaties per jaar. 

Witte Tijger (Spilosoma lubricipeda; foto Paul Schrijvershof). Een algemene soort, maar ik hem nog nooit gezien. Meerdere waardplanten, o.a. Zuringsoorten, Vlier, Brandnetel en Weegbree. 

Oranje Wortelboorder (Triodia sylvina; foto Paul Schrijvershof). Algemeen. Waardplanten o.a. Zuringsoorten en Paardenbloem. De rups boort gangen in de wortels van de waardplant, leeft van die wortels, overwintert 2 winters en verpopt zich daarna ondergronds.

Agaatvlinder (Phlogophora meticulosa; foto Rob van Dorland). Ook algemene soort. Vele waardplanten. Overwintert als rups en verpopt zich ondergronds.

Uiteraard zijn dit soort waarnemingen mogelijk in alle Capelse tunneltjes, dus let op en stuur mij uw mooie foto’s!

In mijn laatste blog schreef ik al dat de zomer echt niet saai is. Hier volgen een aantal leuke recente waarnemingen.

Het vlinderbestand in Nederland gaat nog steeds verder achteruit (Tuinvogeltelling 2024). Maar toch zijn ze bij mooi weer te bewonderen.

Gerrit Lammers spotte 2 bijzondere soorten:

Distelvlinder (Vanessa cardui; foto Gerrit Lammers). Op zich heel vreemd dat deze vlinder steeds zeldzamer wordt. Vorig en dit jaar heb ik zelf er niet 1 gezien, terwijl het een “generalist” is: heel veel waardplantsoorten waaronder distelsoorten. Komt over de hele wereld voor, behalve in Zuid-Amerika. Het is een trekvlinder: de laatst hier geboren generatie vliegt in najaar naar Noord-Afrika (!!).

Scheefbloemwitje (Pieris mannii; foto Gerrit Lammers). Een nieuwkomer in Nederland (in 2015 eerste waarnemingen), maar zich sterk uitbreidend. Ook in Capelle inmiddels enkele waarnemingen. Zonder goede foto heel moeilijk te onderscheiden van andere algemene witjessoorten (Pieridae). Waardplanten zijn Scheefbloemsoorten (Iberis), vaak in tuinen.

(Kleine) Rode Weekschildkever (Rhagonycha fulva). Als vroeger het Fluitenkruid in bloei stond, konden we op elke bloemscherm grote aantallen van deze soort van de familie van “Soldaatjes” (Cantharidae) aantreffen. Dit  en vorig jaar geen soldaatje gezien. Het Fluitenkruid is al lang uitgebloeid. Dit ene exemplaar trof ik aan op de nu ook al bijna uitgebloeide Gewone Berenklauw. Oorzaak van de achteruitgang??

Knopige Ooievaarsbek (Geranium nodosum). Een uit Zuid-Europa afkomstige geraniumsoort, die als tuinplant hier is verwilderd en ingeburgerd. Deze trof ik aan in Schollebos en voor zover ik weet een nieuwe soort voor Capelle.

Grote Kaardebol (Dipsacus fullonum). Een stekelige plant behorend tot de Kamperfoeliefamilie. Langs sportvelden Sparta (Schollebos) en op enkele plek langs Nieuwerkerkse Tocht (daar uitgezaaid). Bijzondere bloeiwijze: begint in midden van de “bol” met een ring van paarse bloemetjes. Als die zijn uitgebloeid dan nieuwe ringen boven en onder die eerste ring, enz. Goede nectarplant voor hommels en bijen. In najaar en winter trekpleister voor Puttertjes die op de zaden afkomen.

Nog meer Paddenstoelen in Schollebos (zie vorige blog):

Kleine Aardappelbovist (Scleroderma areolatum). Bovisten behoren tot de Buikzwammen (Gasteromycetes): de sporen worden gevormd binnen een afgesloten ruimte (“Buik”). Als de sporen rijp zijn scheurt de omringende wand open zodat de sporen vrijkomen door aanraking (o.a. door regendruppels). Meest bekend is natuurlijk de Reuzenbovist: grote witte “voetbal” die ook in Schollebos voorkomt. Dit is een kleintje (max. 4 cm).

Esdoornhoutknotszwam (Xylaria longipes). In Schollebos op stronken van esdoorn en essen. Een soort uit de groep van Kernzwammen (Sphaeriales). 

Gele Korstzwam (Stereum hirsutum). Een soort uit de grote familie Korstzwammen (Corticiaceae). Algemeen op dode stammen van loofbomen.

Huisspitsmuis (Crocidura russula). Sommige diersoorten laten zich levend niet of nauwelijks zien. Toch is deze spitsmuissoort zeer algemeen. Ik trof dit lijkje aan langs Schollebos. Een insecteneter, maar eet ook wel slakken, wormen, spinnen, pissebedden, e.a. Eet per dag zijn eigen lichaamsgewicht! Voornamelijk een nachtelijke leefwijze. De dag erna was het lijkje verdwenen (reiger, kleine mantelmeeuw, kat?).

Onder vogelaars staat de zomer bekend als een relatief saai seizoen. De meeste vogels zijn klaar met broeden, zijn in de rui en daardoor kwetsbaar. Zij laten zich daarom weinig meer horen of zien. De gierzwaluwen zijn zelfs weer deels vertrokken naar Afrika! Maar toch valt er nog het een en ander aan vogels te beleven: roepende uitgevlogen Sperwerjongen, bedelroep van halfwas Futenjongen, IJsvogels (bezig met 3e broed?), de roep van de Groene Specht, de eerste rondtrekkende families van Staartmees, foeragerende Visdiefjes boven de vijvers, enz.

Kees Dekker betrapte deze Vos overdags en ook nog eens 2 vossen ’s nachts met bewegingscamera (omgeving Ringvaartpark /Schollebos). Een welkomsoort of niet? In onze omgeving doet de vos het goed, kennelijk genoeg prooidieren.

Langs de ’s Gravenweg ter hoogte van 1e ooievaarspaal lag deze Lettersierschildpad (Trachemys scripta) heerlijk te zonnen in de sloot. Een exoot uit Noord en Zuid Amerika die veel wordt verhandeld. Ouders kopen zo’n schattig babyschildpadje en een piepklein aquarium voor hun kinderen,  maar als hij te groot wordt dumpen ze hem in de dichtstbijzijnde sloot. Inmiddels is deze soort in veel sloten en vijvers aanwezig. Voorlopig planten ze zich hier niet voort, maar door klimaatopwarming is dit wel mogelijk (de op het land gelegde eieren moeten de juiste temperatuur hebben om uit te komen). Men onderscheidt 3 ondersoorten: de roodwang-, de geelwang- en de geelbuikschildpad. Op foto waarschijnlijk de laatste. Wat mij betreft de handel erin verbieden, ook omdat ze de besmettelijke Salmonellabacterie kunnen overbrengen (Paratyphus).

Zomer geen paddenstoelen? Welnee: paddenstoelen het hele jaar door, alleen niet alle soorten.

Zwavelzwam (Laetiporus sulphureus). Drie prachtige dakpansgewijze zwavelzwammen op de enorme stronk van een in een storm gesneuvelde kraakwilg. Een buisjeszwam: de onderkant bestaat uit minieme buisjes waar de sporen worden gevormd. Eenjarig (d.w.z. na 1 jaar weg), algemeen, eetbaar (Engels: “Chicken of the Forest”), maar laat maar staan a.u.b.

Doolhofzwam (Daedalea quercina). Voor mij de 1e keer dat ik deze tegenkwam, maar dat zegt niks natuurlijk, kwestie van kijken en speuren. Algemeen op stronken. De naam verwijst naar de labyrintachtige structuur van de buisjes aan de onderkant en Daedalus, een Griekse mythologische architect die het labyrint op Kreta zou hebben ontworpen.

Meeldauwlieveheersbeestje (Halyzia sedecumguttata). Een van de ongeveer 60 soorten Lieveheersbeestjes in Nederland voorkomend. Leeft van de Meeldauw ,  schadelijke schimmelsoorten op bladeren van (in Schollebos) o.a. esdoorn en eik en daarmee dan ook een verspreider van die schimmel. Hoe lief is lief? Hij eet de schimmel, maar verspreidt die ook…. De naam: sedecum=16, guttata=druppels/vlekken.

Gamma-uil (Autographa gamma). Een dag-actieve nachtvlinder, familie Uilen (Noctuidae). Heeft 2 of 3 generaties per jaar, de laatst uitgekomen generatie vertrekt in najaar naar Zuid Europa om te overwinteren. De naam verwijst naar de witte tekeningetjes op de voorvleugels die vorm hebben van de Griekse letter gamma. Er zijn veel uiltjessoorten (wereldwijd zo’n 25.000 soorten); een ervan is het jota-uiltje vernoemd naar de Griekse letter jota en erg veel op het gamma-uiltje lijkt. De foto is uit mijn archief, want de recente foto was gewoon slecht.

Ook weer 2 nieuwe plantensoorten ontdekt in Schollebos:

Falliopa japonica compacta. Een verwilderde tuinplant, nauw verwant aan de zeer schadelijke Japanse Duizendknoop. Langs Nieuwerkerkse Tocht, Schollevaarse kant: daar vaak tuinafval gedumpt. Een exoot, maar minder invasief. Wel mooi. Desondanks: beter niet in de tuin en zeker niet dumpen buiten je tuin….

Tuinwolfsmelk (Euphorbia peplus). Algemeen op voedselrijke grond. Net als veel Euphorbiasoorten met giftig melksap dat mogelijke anti-kankereigenschappen heeft en de aandacht heeft van de medische wetenschap.

Kortom: zomer saai? Kwestie van om je heen kijken, luisteren en accepteren dat je die ene dag of week niet dat al tegenkomt wat er wel zeker is. Natuurbeleving is een speurtocht!

Het moet gezegd worden.

SNC bestaat nu 18 jaar. De eerste 15 jaar bestonden voornamelijk uit botsingen tussen gemeente en SNC over het natuurbeleid in Capelle (Groen, Water, Ecologie, Biodiversiteit). Kennis ontbrak vrijwel geheel bij gemeente en leidde tot een defensieve, onproductieve houding (“SNC gaat ons niet de wet voorschrijven”….). Die botsingen leidden tot eindeloos heen en weer gedoe en veel ambtenarentijd, zoveel dat de toenmalige gemeentesecretaris zelfs SNC verzocht tot overleg hierover. 

Maar sinds een paar jaar heeft gemeente Capelle echt een omslag gemaakt. Nieuwe beleidsambtenaren “Groen” met groene achtergrond, zelfs een ecoloog (wat SNC al jaren geleden voorstelde). Er is nu regelmatig overleg tussen SNC en gemeente, overleg in “Vrienden van het Schollebos” en in Capels Natuurnetwerk (CNN). Deze ommekeer betreft ook het Duurzaamheidsbeleid van de gemeente wat raakvlakken heeft met Natuurbeleid Onze SNC-secretaris John Renirie is voorzitter van het Energiecollectief Capelle (ECC). De vrijwilligers van deze vereniging spelen een belangrijke rol bij de uitvoering van het duurzaamheidsbeleid.

Wederzijdse kennis versterkt elkaar en leidt tot nieuwe gemeentelijke initiatieven: herstel bosplantsoenen Schollebos, ecologisch maaibeleid in heel Capelle, Groen in de Wijk, ecologisch herstel van kleine “Bosjes”, enz.  Veel staat nog op papier en staat lopende onderhoudscontracten met uitvoerders nog in de weg, maar ik heb goede hoop op een betere toekomst voor de Capelse Natuur ook al gaat het qua uitvoering nog zeker niet overal goed. Uiteraard spreekt SNC de gemeente hierop aan.

Gerrit Lammers heeft mooie foto’s gemaakt van enkele Boktorsoorten (familie Cerambycidae). Boktorren zijn kevers met een langwerpig lichaam en vaak mooi gekleurd en lange tasters. Veel soorten zijn schadelijk omdat de larven van hout leven (xylofagie), meestal dood, rottend hout, maar ook meubel- en bouwhout en levende bomen.

Kleine Wespenboktor (Ciytus arietus). Vrij algemeen. Lijkt ietwat op een wesp (mimicry) om predatoren te misleiden. 

Gevlekte Smalboktor (Leptura quadrifasciata). De larven leven in vermolmd populieren- en wilgenhout, maar ook wel van andere boomsoorten.

Gewone Distelboktor (Agapanthia villosoviridescens). Volwassen kevers op distels en brandnetel.

Vogelnieuws:

IJsvogels: er zijn recent vrijwel zeker 2 nesten met ijsvogels uitgevlogen in het Schollebos. IJsvogels broeden 3 (heel soms 4) keer per broedseizoen met gemiddeld 4-5 jongen per broedsel.

Groenling (Chloris chloris; foto Gerrit Lammers). Groenlingen zijn vrij schaars in Capelle. Een vinkensoort die vroeger veel werd gevangen om met kanaries te kruisen vanwege de zang. Als die werd waargenomen, dan vrijwel altijd op volkstuincomplex Tot Nut en Genoegen, zoals ook deze op foto. Broedt daar waarschijnlijk ook (is een Standvogel: hele jaar aanwezig).

“Nachtvlinderen”. SNC heeft op 5 juli een Nachtvlindernacht gehouden. Een wit laken beschenen door sterke lampen en zoete smeersel op boomstammen om insecten te lokken. We beschouwen het maar als een “Try Out”, want de opkomst was ondanks voorpublicaties miniem.  Betekende wel dat het een klein intiem gezelschap was dat mij noodde tot een paar stoelen, een bankje en een drankje erbij aan te bieden. De score van nachtvlinders (en andere insecten, vooral muggen) was helaas ook miniem. Hier de meest spectaculaire soorten:

Zwart Weeskind (Mormo maura). Twee exemplaren kwamen af op de met een stroopmix besmeerde boomstam. Een “Macro-nachtvlinder” (30-35 mm). Overdags rusten ze vaak in groepen bij elkaar. Rupsen in najaar meestal op zuringsoorten (Rumex). Overwinteren als rups en in voorjaar diverse struiken als waardplant. 

Vogelkersstippelmot (Yponomeuta evonymella). Stippelmotten (familie Yponomeutidae) zijn kleine nachtvlindertjes. Elke soort heeft zijn eigen waardplant waar de eitjes op worden afgezet, in dit geval dus de Vogelkers (Prunus padus). Soms kunnen alle bladeren worden opgevreten resulterend in een kale struik met overblijvende nestspinsels van de rupsen. De struiken herstellen zich bijna altijd met nieuwe bladgroei eind juni: “SintJans-loten” (23 juni = Sint Jansfeest = veronderstelde geboortedag van Johannes de Doper). In Schollebos ook Kardinaalsmutsstippelmot (Yponomeuta cagnagella) en Appelstippelmot (Yponomeuta malinellus).

Zwart Verfdrupje (Oxycera leonina). Geen vlinder maar een vliegensoort. Ook een leuke waarneming, al is het maar om zijn lieflijke naam. In vochtige bossen en niet algemeen.

Actuele zaken te over. 

Het Recreatieschap Hitland bestaat dit jaar 50 jaar. Reden voor wat officiële feestelijkheden en aanvullende activiteiten in de laatste meiweek. Het recreatieschap is een bestuurlijke samenwerking tussen de gemeente Capelle en Zuidplas met Ton Aker als directeur.

De burgemeesters van Capelle (Cor Lamers, midden op foto) en Zuidplas (Han Weber, op voorgrond) onthulden op 29 mei in aanwezigheid van genodigden na een wandeling vanaf de golfbaan 2 voorlichtingsborden over de avifauna in Hitland (directeur Ton Aker trots stralend op achtergrond). Deze borden zijn samengesteld door Eric Stockx, bestuurslid SNC en KNNV, weidevogelonderzoeker Hitland in samenwerking met Agrarisch Collectief Krimpenerwaard. In Hitland komen heel veel vogelsoorten voor waar vogelkenners van smullen.

Op 2 juni werden door SNC en KNNV in kader van 50 jaar Hitland meerdere activiteiten georganiseerd: Waterbeestjes vangen en determineren, bodemdiertjes onderzoeken, vogels kijken met telescopen en een plantenexcursie. Op foto is Eric Stockx bezig met het waterbeestjesonderzoek. Helaas trokken deze activiteiten heel weinig publiek. 

Op 6 Juni een vergadering op gemeentehuis van “Vrienden van het Schollebos” waar studenten van de Hogere Agrarische School (HAS) uit ’s Hertogenbosch een uitgebreid tussenverslag gaven over hun afstudeerproject “Schollebos”. Niet alleen het Groen (bos, gazons), maar ook Blauw (flexibel waterpeil), infrastructuur (paden) en gedragsregels kwamen uitgebreid aan bod. 28 Juni vernemen we hun eindrapport. Wat gemeente zal/kan overnemen uit dit rapport is nog afwachten, maar ik heb goede hoop dat we qua natuur- en biodiversiteitsbeleid van de gemeente er in ieder geval op vooruit zullen gaan: per slot is het inschakelen van HAS een initiatief van de gemeente zelf!

Zaterdag 8 juni hebben we de Capelse ooievaarsnesten gecontroleerd met een drone. Er was al een sterk vermoeden dat het dit jaar een slecht jaar zou zijn. Luis Carvalho Araujo (rechts op foto), gecharterd door Martijn (links) was direct bereid zijn diensten als dronepiloot voor SNC aan te bieden waarvoor dank! Helaas zijn alle 3 nesten gesneuveld, waarschijnlijk door het extreem natte weer. In 1 nest was nog een vaag beeld van een kuikenpootje, verder alleen maar wat donsveertjes en fragmenten van eierschalen. 

Triest resultaat: alle jongen (die er wel waren) hebben het niet overleefd. Toch een lichtpuntje: op het nest langs ’s Gravenweg net voorbij cafe Rode Leeuw (Nieuwerkerk) zaten nog minstens 2 jongen die het wel zullen redden. Volgend jaar beter hopelijk. 

Langs de ’s Gravenweg bloeit op meerdere plaatsen momenteel de Rietorchis (Dactylorhyza praetermissa; foto Marienke Favier). De gemeente heeft na overleg met en op aangeven van SNC besloten de bermen daar pas te maaien in de 2e maaibeurt (oktober). Ook gaf gemeente aan om andere groeiplaatsen van orchideeën te melden.

Op 10 juni vergadering Capels Natuur Netwerk (CNN). Dit orgaan is opgericht door gemeente. Naast gemeente nemen alle Capelse verenigingen en stichtingen op gebied van natuur hieraan deel. Het gaat over Natuur, Ecologie en Biodiversiteit in heel Capelle en hoe dit te versterken of te bereiken. Zal daar in een van de volgende blogs verslag over doen.

Tot slot nog een paar mooie Capelse waarnemingen:

Kristalbladroller (Celypha siderana; foto Jurriaan Koot – SNC).

Een micro-nachtvlindertje (een “motje”, 1 cm groot) met een schitterend kleurenpaneel. “Kristal” verwijst naar de blauwzilveren schubben op de vleugels. Vrij algemeen. Waardplanten waar eitjes op afgezet worden zijn Geitenbaard (Aruncus dioicus) en Moerasspiraea (Filipendula ulmaria). Zomaar op zijn voordeur…

Pauwoogpijlstaart (Smerinthus ocellata; foto Rob van Dorland). Deze schitterende macro-nachtvlinder ook thuis aangetroffen. Voor zover ik weet een eerste waarneming voor Capelle, hoewel die algemeen is in Nederland. Bij onraad spant hij zijn vleugels waardoor de “ogen” zichtbaar worden wat zijn belager hopelijk afschrikt. Waardplanten zijn Wilg, Ratelpopulier en Appelbomen. Overwintert als pop ondergronds.

Penseelkever (Trichius fasciatus; foto Gerrit Lammers). Een in onze regio geen algemene soort. Qua uiterlijk heeft de kever kenmerken van een bij of wesp (kleur, aftekening en beharing), waardoor roofdieren afgeschrikt worden (“Mimicry”). De beharing draagt bij aan bestuiving van planten (pollen die aan de haren vast kleven). De larve leeft 2 jaar lang in rottend hout.

Vuurlibel (Crocothemis erythraea; foto Gerrit Lammers). Een vrij zeldzame libel (familie Korenbouten, Libellulidae), een zuidelijke soort, maar lijkt noordelijk toe te nemen (klimaat?). Op foto een vrouwelijk exemplaar, het mannetje is helemaal vuurrood van kleur.